انواع روشهای آبیاری درختان پسته -کدام روش مناسب باغ شماست؟

در این مقاله از کرمون شاپ قصد دارد انواع روش های آبیاری باغات پسته را بیان کند و به بررسی انواع سیستم ها و روش های آبیاری می پردازیم تا شما بتوانید بهترین روش آبیاری و عملکرد را برای مزرعه تان داشته باشید.

در گذشته نه چندان دور، آب برداشت شده توسط کانال های خاکی به باغ هدایت می شد، با کاهش منابع آب و درک این موضوع توسط باغداران و کشاورزان، با حمایت دولت، کانال های بتنی جایگزین کانال های خاکی شد و در حال حاضر بخش زیادی از کانال های بتنی حذف شده اند و برای انتقال آب از لوله های پلی اتیلن استفاده می شود؛ این لوله ها نقش مهمی در کاهش تلفات و افزایش راندمان مصرف آب دارند.

مقدار آب مصرفی (متر مکعب بر هکتار) با سن درخت، کیفیت آب، روش آبیاری، مدیریت باغ، خصوصیات فیزیکو شیمیایی خاک، نوع مالکیت منبع تامین کننده آب(خرده مالک یا بزرگ مالک) و …کاملا متفاوت است.

بر اساس نتایج به دست آمده از اجرای یک پروژه تحقیقاتی در مورد آب مصرفی در باغات پسته به طور متوسط در هر هکتار سالانه 4700 متر مکعب مصرف شده است.

در حال حاضر باغداران سعی می کنند که آبیاری باغات خود را مدیریت کنند برنامه و مدار آبیاری، باغ های پسته مثل سابق نیست

تا چند سال قبل، در فصول بهار، تابستان و پاییز باغات پسته در یک مدار ثابت آبیاری می شدند و در فصل زمستان نیز علاوه بر آبیاری سنگین زمستانه، حداقل دو نوبت دیگر آبیاری انجام می شد.

به دلیل کاهش شدید منابع آب های زیر زمینی و تعیین سقف برداشت توسط سازمان آب، حجم برداشت برای هر بهره بردار (چاه عمیق) در طول سال کاهش یافته است در حال حاضر، آبیاری با توجه به وضعیت موجود و دره های بحرانی مصرف آب پسته، با برنامه ریزی بهتر و دقیق تری توسط باغداران صورت می گیرد.

بر این اساس یک نوبت آبیاری در اواخر اسفند انجام می شود و معمولا تا اواسط اردیبهشت – اوایل خرداد(برحسب شرایط) آبیاری صورت نمی گیرد.

از این تاریخ تا اوایل مهر مدار آبیاری به طور متوسط هر 20 روز یک نوبت انجام می شود.

پس از خزان کامل درختان، آبیاری در زمستان یک تا دو نوبت آبیاری در مجموع بیش تر لازم نیست.

1- جوی – پشته

بخش زیادی از باغات پسته کشور به این روش آبیاری می شوند که خود به دو شکل اجرا می شود.

الف – در این روش برای احداث باغ، جوی هایی به عرض حدود یک متر و عمق حدود نیم متر ایجاد می شود و کاشت نهال ها پسته در محل داغ آب انجام می شود تا ضمن تامین رطوبت مورد نیاز نهال، از خشک شدن آن در اثر رطوبت زیاد جلوگیری شود.

این روش آبیاری برای چند سال اول کاشت نهال پسته و تا اوایل شروع باردهی بیش تر استفاده می شود. اگر چه در برخی باغ های پسته بار ده کماکان به همین روش آبیاری می شوند.

در آبیاری به این روش اگر شوری آب بالا باشد در طول سال املاح زیادی روی پشته جمع می شود و این وضعیت در سال های اول کاشت و در زمستان هایی که بارش بیش تر به صورت برف باشد، موجب وارد شدن تنش شوری به نهال های پسته و درختان جوان می شود.

زیرا ذوب شدن تدریجی برف موجب انتقال بخش زیادی از املاح به ناحیه ریشه های فعال شده و برای چند روز افزایش شوری، موجب خواهد شد که قدرت جذب آب از ریشه ها به میزان زیادی کاهش یابد و در نتیجه درختان در اوایل فصل بهار قدرت جوانه زدن نداشته باشند.

اگر برنامه مناسبی برای کاهش این تنش اجرا نشود، به احتمال زیاد درختان و نهال های پسته خشک خواهند شد.

این شوری تاکنون توانسته خسارت های زیادی به باغات پسته تازه تاسیس بزند و کشاورزان تازه کار را از احداث باغ مایوس نماید.

ب – در روش دوم بین ردیف ها جوی های بزرگ و عمیق ایجاد و در هر نوبت آبیاری حجم زیادی آب وارد این جوی ها می شود.

مدار آبیاری در باغ هایی که به این روش آبیاری می شوند، از 14 تا 30 روز تغییر می کند. اگر بافت خاک از نفوذ پذیری مناسبی برخوردار باشد، آب به اندازه کافی در دسترس ریشه ها قرار می گیرند.

این روش برای ارقام پر رشد و بیش تر در زمانی بکار گرفته می شود که ریشه ها بخش زیادی از فضای بین ردیف ها را پر کرده باشند.

2-روش کرتی (جوی های عریض)

در این روش درختان در وسط جوی های عریض قرار می گیرند و پشته ها بین دو ردیف واقع می شوند و آب به طور کامل در تماس با تنه درختان قرار می گیرد.

این روش معمولا در آب های شور مورد استفاده قرار می گیرد و هدف اصلی این است که اثرات تجمع شوری در ناحیه ریشه های فعال کاهش یابد.

قبل از اینکه تاثیر و نقش این روش در کاهش اثرات شوری مورد بررسی قرار گیرد باید به موضوعی اشاره شود که یکی از سئوالات اساسی باغداران است و آن این که آیا تماس آب با تنه درختان زمینه ایجاد بیماری گموز را فراهم نمی کند؟

در پاسخ باید گفت که یکی از دلایل اصلی شیوع بیماری گموز در پسته، تماس آب با طوقه درخت است، اما به دلیل شوری زیاد آب، احتمال ابتلا درختان به بیماری گموز در این روش آبیاری به شدت کاهش و این موضوع تقریبا در آب های با شوری زیاد اهمیتی ندارد؛ زیرا قارچ عامل بیماری در شوری بالا، فعالیتی ندارد.

اما بحث اصلی مربوط به تاثیر این روش آبیاری در کاهش اثرات شوری است.

برای پرداختن به این موضوع و بررسی اثرات آن چند مساله باید توجه قرار گیرد.

1-اگر حجم و شوری آب وارد شده به یک هکتار باغ ثابت فرض شود، آبیاری به هر روشی که انجام شود، مقدار املاح وارد شده و به باغ یکسان خواهد بود.

2-اگر حجم آب وارد شده به باغ یکسان در نظر گرفته شود، با تغییر روش آبیاری، فقط محل تجمع املاح تغییر خواهد کرد. به عنوان مثال در این روش آبیاری که درختان به طور کامل داخل آب قرار می گیرند، تجمع املاح بین ردیف ها و روی پشته ها خواهد بود.

3-باید بپذیریم که همواره با رشد درخت، ریشه نیز همانند قسمت های هوایی درخت توسعه می یابد، بنابراین با اطمینان می توان گفت که عمده ریشه های فعال از تنه درخت فاصله دارند.

به عبارت دیگر، بیش تر ریشه های جدید باید در محدوده پشته ها قرار گرفته باشند. همان طور که پیش تر توضیح داده شد، بیشترین تجمع شوری روی پشته ها و در ناحیه ای که بیش ترین حجم ریشه های جوان قرار دارند دیده می شوند.

آیا این روش آبیاری در مجموع موجب کاهش اثرات شوری آب می شود؟

در پاسخ به این سوال باید گفت که از گذشته دور درختان پسته به طور عمده روی پشته کشت می شدند، اما بتدریج که کیفیت آب کاهش یافت و مشکل تجمع املاح روی پشته ها پیش آمد، بسیاری از باغداران بر آن شدند که املاح تجمع یافته روی پشته ها را بردارند و در باغات نسبتا جوان، ناحیه آبیاری را از بین ردیف به روی ردیف جابجا نمایند.

این تغییر روش آبیاری که همراه با حذف حجم زیادی املاح از ناحیه ریشه های اصلی صورت گرفته، در کوتاه مدت موجب رشد مناسب درختان شد، اما باید انتظار داشت که پس از چند سال، رشد رویشی و زایشی درخت همانند گذشته کاهش یابد.

یکی از پدیده های مهم در خاک های سنگین و در مناطق خشک، سله بستن خاک پس از هر نوبت آبیاری است، که این موضوع نقش بسیار مهمی در از دست رفتن آب خاک دارد.

یکی از اقدامات بسیار موثر در این گونه خاک ها، از بین بردن سله در سطح خاک است.

برای این کار حدود یک هفته پس از آبیاری، زمین شخم سطحی زده می شود تا تبخیر آب از سطح خاک به حداقل برسد.

اجرای این برنامه (با تراکتورهای باغی و صرف هزینه کم)با این روش آبیاری غیر ممکن است که این موضوع می تواند موجب تلفات بیش تر آب از خاک شود و در مجموع راندمان مصرف آب را کاهش دهد.

3-آبیاری کرتی سنتی

این روش در معدود باغ های پسته به صورت پراکنده. تقریبا به دلیل محدودیت شدید منابع آبی، رویکرد باغداران به مقوله آب و آبیاری کاملا تغییر کرده است و شیوه آبیاری کرتی تقریبا جایگاهی در مدیریت باغداری پسته ندارد.

4-آبیاری تحت فشار

این روش آبیاری از حدود یک دهه گذشته مطرح شده و از آن زمان تاکنون مطالعات و بررسی های لازم در این ارتباط انجام شده و تجربیات مفیدی نیز به دست آمده است.

در مجموع با گذشت زمان، استقبال قابل توجهی از اجرای این روش های آبیاری تحت فشار به عمل آمده است.

از روش های آبیاری تحت فشار که اجرا شده است، می توان به روش های بابلر و قطره ای زیر سطحی اشاره کرد.

الف-آبیاری قطره ای زیر سطحی

بیشترین سابقه آبیاری قطره ای زیر سطحی مربوط به روش است که پس از کسب نتایج مفید این روش در سال های اخیر در سطح وسیع تر در حال اجرا می باشد. در این روش درختان از رشد بسیار مناسبی هم برخوردار هستند.

در یک پروژه تحقیقاتی دو روش آبیاری قطره ای سطحی و زیر سطحی از زمان کاشت نهال اجرا شد. با توجه به شوری آب در زمان اجرای پروژه (8 دسی زیمنس) تمام نهال های که با روش آبیاری قطره ای سطحی آبیاری شده بودند، خشک شدند و این در حالی بود که نهال های قطره ای زیر سطحی از رشد مناسبی برخوردار بودند.

برای اطمینان بیشتر از کارآیی روش زیر سطحی، این روش در سال 1391 بر روی نهال های دو ساله اجرا شد.

در این روش لوله هایی که روی آن ها قطره چکان ها به فاصله نیم متر نصب شده بودند، در عمق حدود 70 سانتیمتری و در فاصله حدود یک متری و در دو طرف نهال کار گذاشته شدند.

بافت خاک محل اجرای این پروژه لومی – روسی و شوری آب در سال 1396 نزدیک به 12 دسی زیمنس بود.

در حال حاضر این پروژه همچنان بهره برداری می شود و علیرغم کاهش مصرف آب به حدود 50 درصد آبیاری سطحی، درختان از رشد رویشی و زایشی بسیار مناسبی تری نسبت به درختان که با روش سطحی آبیاری می شوند، برخوردارند.

ب- آبیاری بابلر

این روش آبیاری اولین بار در استان خراسان رضوی در باغ پسته ایستگاه تحقیقاتی پسته فیض آباد و روی نهال های دو ساله اجرا شد.

بایلر بر روی یک پایه در کنار درخت ها پسته کاشته می شود و آب را بصورت قطره پخش می کند. امروزه بعضی باغات پسته سیسم آبیاری خود را به این روش تغییر داده اند.

در حال حاضر اکثر باغداران با این روش آشنایی دارند. این روش به دلایل متعدد کم تر مورد توجه قرار گرفته، زیرا اگر این روش در دوره نهال اجرا شود، می بایست سالانه برای هر نهال یک طشتک درست شود و در هر نوبت آبیاری، طشتک آبیاری شود.

این روش علاوه بر این که همراه با هزینه زیادی است، تجربیات به دست آمده نشان داده که رشد نهال ها مطلوب نیست.

شاید دلیل آن محدود بودن ناحیه آبیاری است. در مجموع باید گفت که این روش، جزو روش های آبیاری تحت فشار محسوب نمی شود.

ج_ آبیاری قطره ای

آبیاری قطره ای از سال 1964 میلادی کلید خورده. اولین پروژه آبیاری قطره ای که می توان گفت در استان کرمان موفق بود. از آنجایی که اکثر باغات پسته کشورمان در جایی قرار گرفته اند که آب شور است در ابتدا ذهن کارشناسان کشاورزی جا افتاده بود که شوری باعث گرفتگی می شود.  در این نوع آبیاری آب با فشار کم از روزنه یا تجهیزاتی به نام قطره چکان به ریشه درختان می رسد. در این روش به دلیل این که آب با آرامی به درختان می رسد از بازده بیشتری برخوردار هستند. در مقاله ای در مورد آبیاری قطره ای اطلاعات مفیدی در این زمینه در اختیارتان قرار می دهد.