8 روش عملی برای کاهش شوری در باغات پسته

روش های کاهش شوری در باغات پسته : درخت پسته در اراضی شنی و دارای بافت سبک تا خاک های با درصد بالا کشت شده است. تصور عموم براین بوده که به همان اندازه که پسته به کم آبی و شوری مقاوم است، قادر است ضمن تحمل انواع خاک ها، محصول اقتصادی نیز تولید نماید.

اگر چه ممکن است درخت پسته در چند سال اول قبل از تولید اقتصادی، در خاک سبک با بافت شنی و یا بافت های سنگین و رسی همواره با پی اچ بالا رشد نسبتا مطلوبی داشته باشد، اما پس از وارد شدن به مرحله باردهی، به تدریج از رشد درخت کاسته شده تا جائیکه ممکن است درخت خشک شود.

قبل از اعمال برنامه تغذیه درخت پسته، باید بافت خاک اصلاح شود که می توان با اعمال برنامه زیر در یک دوره کوتاه مدت، تا حدود زیادی به این مهم دست یافت.

روش های کاهش تنش شوری در باغات پسته

1-افزایش تدریجی مواد آلی

الف-کود سبز

پس از برداشت پسته در شهریور تا مهر ماه لازم است یک نوبت آبیاری انجام شود، قبل از آبیاری و در مسیر آبیاری برای هر هکتار حدود 50 کیلوگرم جو و یا مخلوطی از جو و منداب کشت می شود.

با استفاده از نزولات آسمانی و یک تا دو نوبت آبیاری سنگین زمستان، حتی در آب های با شوری بالا، راکم مطلوب سبز می شود که بعد از رسیدن به مرحله ساقه رفتن در اواخر فروردین ماه با شخم نیم عمیق به خاک برگردانده می شوند.

ب-علف های هرز

تقریبا بسیاری از علف های هرز داخل باغ را می توان به گونه ای مدیریت نمود که ضمن کنترل آنها، با ایجاد پوشش مناسب در سطح باغ، از تبخیر آب سطح خاک به مقدار زیادی جلوگیری نموده و با برگرداندن آنها داخل خاک، درصد مواد آلی خاک افزایش یابد.

ج-کودهای حیوانی

توصیه می شود برای اصلاح خاک به ترتیب از کودهای گاوی و گوسفندی استفاده شود و کودهای مرغی نقش در اصلاح ساختمان خاک ندارند. کودهای حیوانی قبل از استفاده باید به طور کامل فرآوری شوند و باید از مصرف کودهای حیوانی خام، در باغ خودداری شود، زیرا برای تجزیه، بخش زیادی از ازت خاک را مصرف می کنند و این می تواند به گیاه آسیب برساند.

نکته دیگر در مصرف کودهای حیوانی، روش استفاده آنها است که باید در عمق خاک جاگذاری شوند.

2-استفاده از گچ

پسته یک گیاه گچ دوست است و در خاک هایی که درصد آنها بالا باشد، از رشد مطلوب برخوردار خواهد بود. یکی از کاربردهای موثر گچ در اصلاح خاک های قلیایی است. هر دو جزء آن یعنی کلسیم و گوگرد برای بهبود خواص فیزیکی و شیمیایی خاک مناسب می باشند.

در خاک های با پی اچ بالا به تدریج ساختمان خاک تخریب شده و نفوذپذیری آب و ریشه در سطح زیادی محدود می شود. برای بهبود ساختمان خاک، لازم است در فصل خواب درخت، گچ به میزان لازم در سطح خاک پخش شده و آبیاری سنگین انجام شود.

عنصر کلسیم به تدریج جایگزین عنصر سدیم شده و به میزان زیادی بر نفوذپذیری خاک افزایش خواهد شد. ضمن اینکه گوگرد موجود در گچ موجب کاهش قلیائیت خاک خواهد شد.

مقدار استفاده از گچ باید بر اساس نتایج خاک و مقدار سدیم آن تعیین خواهد شد. در استفاده از گچ (که به صوت ناخالص است) باید دقت نمود که درصد گچ آن بالا بوده و شوری آن نزدیک به صفر باشد.

بر طبق تجربه، استفاده از گچ به مقدار لازم و با روش صحیح و همراه با آبیاری سنگین، پس از یک سال توانست درجه قلیائیت خاک را به میزان یک واحد کاهش دهید.

3- جمع آوری املاح از سطح خاک

آبیاری باغ پسته با هر روشی که انجام شود، مقدار املاح مضری که وارد خاک می شود، تفاوتی نخواهد کرد. اما می تواند غلظت و موقعیت آن را جابجا نمود. در هر سال همیشه املاحی نظیر سدیم(مضرترین عنصر خاک) در روی پشته و یا محل داغ آب بیشتر تجمع می یابد.

سطح خاک های محتوی سدیم بسیار نرم بوده و به راحتی قابل جمع آوری و انتقال به بیرون از باغ می باشند. این کار با صرف هزینه اندک انجام می شود و بهتر است در هر سال حداقل دو نوبت انجام شود.

معمولا پس از یک دوره خشکی و در اواخر دوره آبیاری، در اثر تبخیر آب از سطح خاک، انبوهی از املاح مضر در روی پشته ها مشهود است که با صرف هزینه اندک، به خارج باغ منتقل خواهد شد. اینکار مقرون به صرفه تر از بسیاری از روش های دیگر (عمدتا پر هزینه می باشند) است.

4-استفاده از ماسه بادی

ماسه بادی در خاک های رسی و سنگین موجب بهبود وضعیت بافت خاک شده و زمینه نفوذ بیشتر آب، هوا و ریشه را فراهم می آورد. در خاک های با پی اچ بالا، پس از هر آبیاری، سطح خاک، خاک سله بسته و ترک بر می دارد و زمینه تبخیر زیاد آب از سطح خاک را فراهم می نماید و حتی ممکن است به ریشه های سطحی نیز آسیب وارد نماید. علاوه بر اینها در اثر حرکت آب به لایه های سطحی خاک، شوری و به خصوص عنصر سدیم بیشتر به طبقات بالایی منتقل می شود.

استفاده از ماسه بادی قادر است ترکیب بافت خاک را به میزان زیادی سبک نموده و با کاهش سله سطح خاک، از تلفات آب جلوگیری کند. این تصور که ماسه بادی دارای عناصر غذایی و بخصوص آهن است، محتوی علمی ندارد و تاکنون تایید نشده است.

باید توجه داشت که از کاربرد مقدار زیاد ماسه بادی در یک نوبت و بخصوص در خاک های خیلی شور خودداری شود. زیرا عمدتا موجب سخت شدن سطح خاک می شود و مشاهده شده است که افزودن ماسه بادی زیاد در یک نوبت، برای نهال های پسته مضر بوده و ممکن است در اثر مدیریت نادرست، منجر به خشک شدن آنها شود. بنابراین توصیه می شود که ماسه بادی به تدریج به سطح خاک اضافه شده پس از شخم سطحی، با خاک مخلوط شود.

5-شخم سطحی

یکی از روش های موثر و در عین حال بسیار کم هزینه، این است که در ماه های بسیار کم سال( تیر و مرداد) پس از آبیاری و زمانیکه رطوبت مزرعه مناسب شد، توسط روتیواتور یا کولتیواتور، سطح خاک شخم سطحی زده می شود تا با پوشاندن سله های سطح خاک، از تبخیر آب از خاک – که موجب صعود نمک به لایه های بالایی خاک می شود- جلوگیری شود.

6- افزودن کاه و کلش به سطح باغ

تا زمانی که رشد درختان در حدی باشد که امکان تردد ادوات کشاورزی (بخصوص تراکتور) در بین ردیف ها وجود داشته باشد، می توان اقدام به کاشت برخی گیاهان مقاوم به شوری نمود.

در این خصوص شاخص ترین گیاه جو است که ضمن تحمل بالا به شوری، پتانسیل مناسبی برای کود سبز داشته و در صورت فراهم شدن مناسب رشد، به ساقه رفته و پس از برداشت محصول، کاه کلش آن با شخم سطحی در لایه های سطحی خاک قرار می گیرد.

این کار از طرفی موجب افزایش مواد آلی خاک خواهد شد و از طرف دیگر مانند مالچ عمل می کند و تضمین کننده رطوبت مناسب خاک خواهد بود و همچنین در فصل زمستان با ایجاد شخم عمیق به لایه های پایین تر خاک منتقل شده تا پس از تجزیه، موجب افزایش مواد آلی خاک شود.

7- کانال کود و چال کود

استفاده از کودهای حیوانی و شیمیایی در سطح خاک نقش چندانی در تغذیه و اصلاح خاک ندارد، زیرا بیشتر عناصر غذایی از جمله فسفر، کم تحرک هستند و به طبقات پایین خاک و ناحیه ریشه های فعل منتقل نمی شوند.

بنابراین لازم است در صورتی که پی اچ و شوری خاک بالا باشد و ریشه ها توان نفوذ در لایه های عمیق خاک را نداشته باشند، از تکنیک های کانال کود و یا چاله کود استفاده شود، که بهترین گزینه برای توسعه ریشه ها و بهره برداری بیشتر از آب و خاک می باشند.

کانال کود و چاله کود باید در محدوده ای از درخت ایجاد شوند که انتهای ریشه های فعال درخت می باشد و با این کار زمینه توسعه ریشه بیشتر فراهم می شود.
برای تکمیل تاثیر گذاری بهتر است تا حد امکان از کودهای حیوانی فرآوری شده همراه با ترکیب مناسبی از کودهای شیمیایی برای پر کردن چاله کود و کانال کود استفاده شود تا به ریشه ها آسیبی وارد نشود.

در موارد معدودی مشاهده شد بود که چال کود خیلی نزدیک به تنه ایجاد می شود که در این صورت چنانچه با کودهای حیوانی خام و فرآوری نشده پر شود، در مدت زمان کوتاهی، برگ ها زرد رنگ شده و احتمال ریزش خواهند کرد.
در اثر مواجه شدن با این عارضه مناسب ترین کار استفاده از کود ازت همراه با آبیاری است که قادر خواهد بود تنش ایجاد شده را تعدیل نموده و حتی به طور کامل رفع نماید.

8-توسعه ریشه و تعدیل اثرات شوری

یکی از روش های کاربردی به منظور کاهش اثرات تنش شوری روی درختان پسته توسعه کمی و کیفی ریشه است. ریشه های درخت پسته دارای دو دوره رشدی متفاوت می باشند، اولین دوره اوایل بهار و همزمان با گلدهی است و دوره دوم پس از برداشت محصول و در ابتدای پاییز است.

ریشه های افقی پسته حدود 70 درصد وزن کل ریشه را شامل می شوند و تقریبا تا دو برابر قطر سایه انداز درخت گسترش می یابند و ریشه های عمقی در صورت وجود شرایط مطلوب تا عمق 12 متری خاک نفوذ می کنند.

از طرفی گسترش ریشه های افقی و عمودی درخت پسته تابع عوامل متعددی است که از مهمترین آنها می توان به بافت و ساختمان خاک، روش و عمق آبیاری و تراکم درختان، اشاره کرد.

با ایجاد ریشه های جدید و فعال و افزایش سهم ریشه های عمیق در درختان پسته، به نحو چشمگیری می توان با تنش های شوری و خشکی مقابله کرد.
همانطور که همه ساله بخشی از شاخه های زائد درخت هرس می شود تا رشد رویشی و میوه دهی تحریک شود، لازم است به منظور ایجاد تعادل در قسمت هوایی و ریشه، و تشکیل ریشه های جدید، بخشی از ریشه ها قطع شوند تا زمینه تولید ریشه های فعال فراهم شود.

بهترین روش برای هرس ریشه، ایجاد کانال کود و چاله کود است که طی آن تامین بخشی از عناصر غذایی، درصد محدودی از ریشه های درخت قطع می شوند. قطع ریشه در فصل پاییز و زمستان و زمانی که درخت در دوره خواب می باشد. تاثیر منفی در رشد درخت ندارد. از طرف دیگر هر چقدر درصد ریشه های عمیق بیشتر شود.

امکان بهرهمندی از رطوبت لایه های پایین خاک با شوری کمتر، بیشتر فراهم خواهد شد، زیرا در اثر تبخیر آب از سطح خاک، تجمع نمک در لایه های سطحی خاک افزایش می یابد.