راهنمای استفاده از کودهای حیوانی(آلی)در مناطق پسته کاری

استفاده از کودهای حیوانی در مناطق پسته کاری

 

گام اول برای مدیریت تغذیه درختان پسته، فراهم نمودن شرایط حاصلخیزی مناسب می باشد تا پس از آن با دادن مواد غذایی مورد نیاز درختان، درختان پسته بتوانند نیاز غذایی خود را بر طرف کنند. مهمترین عامل در ایجاد تغذیه ای مناسب استفاده از کود های آلی است.

 خصوصیات کودهای مختلف

کدام کود حیوانی را انتخاب کنیم

 

کود اسبی

هر چه جثه حیوانی که کود از آن بدست می آید کوچکتر باشد، کود دامی قویتر است. به نسبت خشک می باشد. دارای ازت بسیاری می باشد. سریع تخمیر شده و حرارت بالایی ایجاد می کند و همین باعث می شود به آن کود گرم بگویند. در زمین های سرد و مرطوب از کود اسبی استفاده می شود.

کود اسبی برای صیفی جات، گیاهان گلدار و گیاهان غده ای و همچنین سبزیهایی که رشد سریع و طول عمر کوتاهی دارند استفاده می شود. کود اسبی اسیدی می باشد.

کود اسبی از نظر غذایی ضعیف است و همچنین به علت ضعیف بودن سیستم گوارش اسب تخم علف های هرز از بین نرفته و در کود اسبی عموما تخم علف های هرز دیده می شود، این کود بیشتر پوشش بذر به خصوص بذور چمن ها مورد استفاده قرار می گیرد.

کود مرغی

از نظر مواد غذایی نسبتا غنی است و مقدار مصرفی آن بایستی به مقدار کم و با احتیاط صورت گیرد، در صورتی که این کود به صورت تازه مصرف شود، باعث گیاه سوزی می کردد و خسارت زا است.
بهتر است با کودهای دیگر مخلوط شود. به خاطر بستر خاک اره که دارند نسبت کربن در این کودها بالاست. از کود مرغی همانند دیگر کودها بهتر است در فصل سرد استفاده شود.

کود مرغی از نظر عناصر نیتروژن، فسفر، کلسیم، منیزیم، سدیم و گوگرد از غنی ترین کودها است. کود مرغی از نظر عناصر کم نیاز مانند روی، و منگنز غنی است. در کل عناصر غذایی کود مرغی نسبت به کود گوسفندی و دامی بیشتر است.

همان طور که گفته شد کود مرغی غنی از برخی عناصر است ولی به سایر کودهای حیوانی اثر کمتری بر بهبود خصوصیات فیزیکی و نگهداری رطوبت خاک دارد.

با توجه به ترکیب شیمیایی و خصوصیات دیگر این کود مثل میزان املاح کل کود توصیه می شود کود مرغی در خاک هایی با شرایط کمبود شدید ازت و فسفر، شوری کمتر، بافت متوسط و در مناطق با کیفیت آب مناسب و آبیاری به مقدار کافی مصرف شود تا بهره وری بیشتری حاصل شود.

بعضی از باغداران اعتقاد دارند که کود مرغی مناسب تر از سایر کودهای دامی بوده و باعث افزایش عملکرد می شود ولی باید توجه شود که این باغداران به دلیل خاص خود که برخی از آنها اشاره شد، توانسته اند نتیجه ی خیلی خوبی از مصرف کودهای مرغی بگیرند و نباید به صورت عمومی توصیه شود که در همه ی باغ ها و هر سال از این نوع کود استفاده شود.

 

کود گوسفندی

بسیار خشک است و به جهت نداشتن بستر، کود آن نسبتا زود تجزیه شده و مورد استفاده قرار می گیرد و از نظر حرارت تولیدی گرم است.
گوسفندانی که به صورت پرواربندی نگه داشته می شوند به علت تغذیه کمتر از علف های هرز کود دامی مناسب تری هستند و استفاده از آن ها احتمالا سبز شدن مجدد علف های هرز را کاهش می دهد.

کود گوسفندی از نظر نیتروژن (ازت) مشابه کود مرغی ولی از نظر پتاسیم غنی تر از آن می باشد. در کل عناصر غذایی کود گوسفندی کمتر از کود مرغی و بیشتر از کود گاوی است. بعضی از باغداران به مصرف کود گوسفندی در باغ های خود اعتقاد دارند و آن را مناسب تر می دانند که این مسئله بیشتر به شرایط آب و خاک باغ های مورد نظر بر می گردد.

 

کود گاوی

 

کود گاوی تازه دارای 80 درصد رطوبت می باشد. به خاطر اینکه مخلوطی از کاه می باشد دیرتر تجزیه می شود و حرارت آن به سرعت بالا نمی رود.

به کود کاوی کود سرد نیز می گویند، از آنجایی که سیستم گوارش گاو کارایی زیادی در هضم غذا دارد کود گاوی بذر علف هرز کمتری دارد.
آزاد سازی عناصر در کود گاوی حدود 9 ماه زمان می برد(در صورتی که از روش پوساندن مصنوعی استفاده شود حدود 4 ماه زمان خواهد برد)

کود گاوی از نظر داشتن عناصر غذایی، حالتی بینابین کود مرغی و گوسفندی دارد. در مجموع کود گاوی از نظر غنای عناصر غذایی، بعد از گود مرغی و گوسفندی قرار می گیرد.

بعضی از باغداران به مصرف کود گاوی در باغ های خود اعتقاد دارند و آن را مناسب تر می دانند که این مسئله بیشتر به شرایط آب و خاک باغ های مورد نظر بر می گردد.

ای سی کود گاوی از کود گوسفندی کمتر است و این شاخص های مهم در درجه ی مناسب بودن هر یک از این کودها در باغ های با شرایط متفاوت است.

به طور که کود گاوی نسبت به کود گوسفندی در شرایط شوری بیشتر خاک، بافت سنگین تر، دورهای آبیاری بیشتر، باعث بهره وری بیشتر می شود. علاوه بر این به طور کلی کود گاوی نسبت به کود گوسفندی، دارای عناصر کم نیاز بیشتری است.

 

روش کاربرد کودهای حیوانی

سطحی
کاربرد سطحی کودهای آلی می تواند باعث هدایت ریشه های مویین به عمق های بالاتر خاک و افزایش احتمال صدمه به آنها، زیاد شدن علف های هرز باغ و افزایش آلودگی پسته به کپک ها و آفلاتوکسین می شود.

 

چال کود یا کانال کود

کاربرد کودهای آلی در باغ های پسته به روش چال کود توصیه می شود. استفاده از این روش کود دهی در بیشتر مناطق پسته کاری معمول است؛ زیرا باعث اثر بخشی مواد آلی و اصلاح خصوصیات خاک در ناحیه ی اطراف ریشه می شود؛ همچنین اگر کودهای آلی دارای بذر علف های هرز و بعضی میکروارگانیسم های مضر باشند، کانال کود باعث به حداقل رسیدن اثرات زیان آور آنها خواهد شد.

در این روش، کود در کانالی که در سایه انداز یک طرف درختان پسته تعبیه می گردد، ریخته می شود. عمق کانال کود با توجه به موارد زیر و پس از مشورت با کارشناسان تعیین می شود.

 

الف- عمق تراکم ریشه ی درختان

عمق تراکم ریشه ی درختان پسته با افزایش سن درختان تغییر می کند، ولی به طور کلی عمق کانال باید حد متوسط عمق تراکم ریشه های مویین باشد، یعنی عمق چال کود به اندازه ای در نظر گرفته شود که ضمن قرار گرفتن کود در نزدیکی ریشه، به طور قابل ملاحظه ای منجر به قطع ریشه های مویین درختان پسته نشود.

ب- نوع خاک

این عمق در خاکهای گوناگون از نظر بافت و ساختمان متفاوت است.

ج- مدیریت آبیاری

دور آبیاری و میزان آب مصرفی بر عمق تراکم ریشه اثر می گذارد.

 

مقدار مصرف کودهای حیوانی در باغ پسته

به طور کلی مقدار مصرف کودهای آلی می تواند بین 20 تا 50 تن در هکتار نوسان داشته باشد. توصیه می شود مقدار مصرف دقیق تر کود های آلی بر حسب نوع کود، شرایط آب، شرایط خاک و پس از مشورت با کارشناسان تعیین شود.
همچنین توصیه می شود کودهای آلی به صورت پوسیده و حداقل هر دو یا سه سال یکبار در باغ ها استفاده شوند.

 

چرا نباید از کود تازه استفاده کرد؟

1-کودهای آلی و خصوصا کودهای گوسفندی پر از علف های هرز است که می تواند مشکل مبارزه با علف های هرز را پیش آورد.

2- موجودات ریز ذره بینی در کودهای تازه که وظیفه پوساندن کود را برعهده دارند ازت خاک را مصرف می کنند و درخت در شروع فصل رشد دچار فقر ازت می گردد و شروع به زرد شدن می کند.

 

نحوه پوساندن کود تازه

برای پوساندن کامل کود به رطوبت و باکتری های تجزیه کننده مواد آلی نیاز است. ارتفاع کودی که می خواهیم آن را بپوسانیم نباید بیشتر از 1.5 متر شود چون توده کود بیش از حد، گرم می شود و سوختن وسط توده را در پی دارد.
از کود اوره هم می توان برای سریعتر انجام شدن تجزیه کودهای آلی استفاده نمود.
تقریبا به ازای هر 10 تن کود آلی 50 کیلوگرم کود اوره را می توان اضافه کرد.
طی 2 ماه اگر این کود را 2 تا 3 بار به هم بزنیم به راحتی تجزیه می شود و بذر علفهای هرز از بین می رود و تا زمان سبز شدن درخت می توان از این کود پوسیده استفاده نمود.

 

اثرات مصرف کودهای حیوانی

استفاده از کود آلی برای درختان پسته به صورت کودهای حیوانی در مناطق پسته کاری به علت محدودیت های خاک مانند عدم وجود ساختمان مناسب، بالا بودن پی اچ و سبک یا سنگین بودن بعضی خاک ها و بالا بودن دور آبیاری، اجتناب ناپذیری می باشد. اثرات مصرف کودهای آلی در خاک عبارتند از

 

1-بهبود حاصلخیری خاک

کودهای آلی تامین بخشی از عناصر غذایی مورد نیاز گیاه، تحریک عناصر غذایی در خاک و جذب بهتر به وسیله ی ریشه ی گیاه و افزایش ظرفیت نگهداری عناصر غذایی در حاصلخیزی خاک موثر هستند.

 

2- بهبود خصوصیات فیزیکی خاک

کود های آلی به دلیل بهبود ساختمان خاک کاهش وزن مخصوص ظاهری، افزایش تخلخل خاک و تهویه ی بهتر، افزایش نفوذ پذیری آب در خاک، افزایش ظرفیت نگهداری آب به خصوص در خاک های شنی، کاهش چسبندگی خاک های رسی و افزایش چسبندگی خاک های شنی در بهبود فیزیک خاک نقش موثری دارند.

 

3- بهبود خصوصیات شیمیایی خاک

کود های آلی به دلیل افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی خاک، کاهش پی اچ شرکت در فرآیند های اکسید و احیاء و تشکیل ترکیبات قابل جذب کملکس شده با عناصر معدنی در بهبود خصوصیات شیمیایی خاک اثر گذار هستند.

 

4- بهبود خصوصیات بیولوژیکی خاک

کودهای آلی به دلیل تامین ماده ی اولیه، انرژی، تعادل در رطوبت و تامین اکسیژن کافی برای جانداران ریز خاک در بهبود خصوصیات زیستی خاک نقش دارند.

در بسیاری از شرایط باید سعی شود در صورت امکان مخلوط کودی استفاده شود. همچنین می توان کم و کاستی های کود دامی را با افزودن مقادیر مناسب کود های شیمیایی مربوطه جبران نمود.

امروزه برای رسیدن به عملکرد های بالا چاره ای جز کاربرد تلفیقی کود های آلی و شیمیایی نیست؛ زیرا اغلب کودهای آلی با توجه به سرعت کم آزادسازی عناصر نمی توانند تمام غذایی گیاهان، به ویژه گیاهان پرتوقع را تامین نمایند و استفاده ی تنها از کودهای شیمیایی نیز خاک را در جهت تخریب و کاهش حاصلخیزی سوق خواهد داد.

باید توجه شود منظور از استفاده تلفیقی از کودهای آلی و شیمیایی این نیست که به کود آلی همه ی عناصر غذایی در قالب کودهای شیمیایی اضافه شود چون این تنها یک انتخاب است و برای شرایط خاص که در قسمت های بعد بیشتر اشاره می شود، کاربرد دارد؛ بلکه منظور این است که باغدار باید بر اساس شرایط باغ خود و نتایج تجزیه ی خاک و برگ بنا به توصیه ی کارشناسان و اهل فن از هر کدام از کودهای شیمیایی لازم روی کود آلی (حیوانی) استفاده کند.

کودهای آلی به طور عمده شامل کودهای دامی و طیور، کمپوست، لجن فاضلاب و کودهای سبز می باشند که از بین آنها کودهای دامی و مرغی در مناطق پسته کاری مصرف بیشتری دارند.

ترکیب کودهای آلی با توجه به منشاء آنها متفاوت است. این اختلافات در کود های حیوانی به نوع تغذیه ی حیوانات برمی گردد؛ به طوری که علف خشک، سیلو شده، علف تازه و غده ها غنی از پتاسیم هستند و تغذیه با آنها موجب زیاد شدن پتاسیم در کود دامی می شود ولی دانه ها و بذرها دارای ازت و فسفر زیادی هستند و به همین دلیل کودهای مرغی دارای ازت و فسفر بالایی هستند.

البته علاوه بر مقدار مطلق عناصر، قابلیت جذب هر یک از آنها نیز باید مد نظر قرار گیرد.
به زور تقریبی کل فسفر و پتاسیم موجود در کود دامی قابل جذب است در صورتی که در مورد ازت فقط 50 درصد ازت موجود در کود دامی را می توان در برنامه ریزی کودی منظور نمود.

 

کودهای آلی

کودهای آلی : فواید استفاده از کودهای حیوانی (گاوی، گوسفندی و مرغی) بر هیچ باغداری پوشیده نیست. اخیران کودهای دیگرهوموسی به نام کودهای آلی فرآوری شده به‌عنوان جایگزین کودهای حیوانی قدیمی در بازار ارائه می‌شود.
از آنجائی که بسیاری از باغداران راجع به استفاده از این کودها تردیدهایی دارند لذا به مسائلی که باید هنگام خرید این کودها مدنظر قرار گیرد اشاره می‌شود.
علت اصلی که از قدیم‌الایام از کودهای حیوانی استفاده می‌شده است وجود هوموس، در این کودها است.

هوموس مواد آلی است که در نتیجه فعالیت میکروارگانیسم‌ها تجزیه و ضمن آزاد کردن بخشی از مواد غذایی خود دچار تغییر می‌شوند و به خاک‌رنگ قهوه‌ای یا سیاه می‌دهند.

سرعت فعالیت این میکروارگانیسم‌ها به رطوبت، حرارت و هوای کافی بستگی دارد.

 

نقش هوموس در کودهای آلی

برخی از مزایای هوموس عبارت‌اند از
1- هوموس دارای ظرفیت کاتیونی بالاست که باعث افزایش اسیدیته خاک می‌شود
2- هوموس ترکیبات لازم برای تشکیل و تثبیت خاکدانه‌ها را فراهم می‌کند
3- هوموس سبب افزایش قدرت جذب آب و خاصیت آبگیری خاک می‌شود.
4- شاخص اصلی تشخیص میزان هوموس، عنصر کربن است. منظور از کربن همان مواد آلی تجزیه‌شده می‌باشد که یکی از منابع تأمین مواد آلی کودها دامی است.
کربن یکی از عناصر مهمی است که هر باغداری برای تأمین آن باید تلاش نماید. مقدار ایده آل آن در خاک 3 درصد است ولیکن معمولاً خاک‌های و باغهای پسته ما بسیار فقیرترند و میزان کربن آن‌ها 30 برابر کمتر است (حدود 0.1 درصد است)
کربن را در خاک می‌توان به شکل هوموس مشاهده کرد. تمام بقایای گیاهی مملو از کربن هستند ولیکن پروسه تبدیل کربن به هوموس توسط باکتری‌ها و تحت شرایط خاصی انجام می‌شود.

 

بنابراین کودی را می‌توان غنی فرض کرد که پروسه را به‌خوبی طی کرده باشد و در آن هوموس تشکیل‌شده باشد.

یکی از شاخص‌های مقدار هوموس در کود میزان اسید هیومیک و اسیدفولیک است. حداقل قابل قبول برای مجموع این دو اسید در کودها 12 درصد (بر اساس وزن خشک) است.

 

بنابراین آنچه در  کودهای آلی در درجه اول اهمیت قرار دارد، میزان کربن آلی آن است که باید حداقل 25 درصد وزن خشک باشد

در مرتبه بعدی اهمیت، باید عناصر میکرو و ماکرو (که در کودهای آلی موجود است و درصدی هم می‌تواند به آن اضافه شود) را در نظر گرفت.
میزان اسید هیومیک و فولیک موجود در کودهای گاوی، گوسفندی و مرغی در شرایط مطلوب به شرح زیر است.

[table “” not found /]

سایر عناصر ماکرو و میکرو به ترتیب اهمیت شامل پتاس، فسفر، نیتروژن، روی، مس، بر و گاها کلسیم و منگنز می‌باشد که بایستی در کودهای آلی لحاظ گردند.

[table “” not found /]


نکته بعدی دارای اهمیت معمولاً 30 درصد وزن کودهای حیوانی را آب تشکیل می‌دهند. این میزان رطوبت در کودهای آلی و فرآوری شده نباید از 10 درصد تجاوز کند.

از طرف دیگر با توجه به اینکه معمولاً کودهای آلی و فرآوری شده باید حاوی باکتری‌های مفید باشند که انجام وظایف مشروحه فوق در خاک به عهده آن‌ها است، بنابراین رطوبت کود نمی‌تواند از این مقدار کمتر باشد.

نکته دیگری که در کودهای آلی و فرآوری شده باید بسیار دقت شود میزان عناصر سنگین در این کودها است. در این کودها، میزان سرب باید کمتر از PPM 50 (قسمت در میلیون)، کادمیوم کمتر از PPM 15 و کبالت کمتر ازPPM 20 باشد.

موضوع مهم دیگری که در هنگام مقایسه ارزش کودهای حیوانی و کودهای آلی فرآوری شده لازم است مدنظر قرار گیرد، میزان ماندگاری هوموس در خاک است حسب اظهارنظر متخصصین این رشته، ماندگاری هوموسهایی که از منابع گیاهی حاصل‌شده‌اند بیش از آن‌هایی است که از منابع حیوانی هستند. شاید یکی از دلایل استقبال از کودهای فرآوری شده در مقایسه با کودهای حیوانی، بدون آنکه استدلالات روشنی به لحاظ تفاوت ظاهری در کیفیت آن‌ها باشد،
همین مطلب است. اگرچه لازم است در این موضوع بررسی بیشتری صورت پذیرد.
به هر حال، مسلم آن است که با توجه به اینکه خاک باغ‌های پسته بسیار فقیرند، میزان تغذیه با کودهای آلی و فرآوری شده را باید با حداقل 3 تن و حداکثر 10 تن در هکتار برنامه‌ریزی کرد.

در این رابطه باید توجه نمود که اولاً، کودهای دامی و کودهای آلی فرآوری شده بیشتر از آن‌که ارزش غذایی برای گیاه داشته باشند باید به‌ عنوان اصلاح‌کننده ساختمان و ساختار خاک استفاده شوند تا از این طریق جذب مواد غذایی برای گیاه آسان‌تر شود.

به همین دلیل استفاده از کودهای آلی باید به‌ صورت یک دوره تناوب چندساله انجام شود.
ثانیاً؛ اگر از کود دامی تازه استفاده شود این موضوع می‌تواند سبب مسمومیت گیاه شود زیرا فرآیند تجزیه این کودها در خاک انجام می‌شود و طی این فرآیند، گازهایی تولید می‌شود که برای ریشه گیاه مضر می‌باشند.