آفات انباری پسته

آفات انباری

یکی از اصول مهم کشاورزی و هدف نهایی هر کشاورز تهیه محصول سالم و مرغوب برای عرضه به بازار و صدور آن به خارج است. برای رسیدن به این هدف مشکلات بسیاری وجود دارد.

یکی از این مشکلات وجود آفات انباری و خسارات آن‌ها می‌باشد. در کشورهای جهان سوم به دلیل عدم توسعه شیوه‌های علمی، خسارت آفت‌های انباری بیش از کشورهای صنعتی است.

حمله آفات انباری به محصول علاوه بر خسارات کمی که باعث کم شدن وزن محصول در اثر تغذیه آفات می‌گردد، زیان‌های کیفی و بهداشتی را نیز به دنبال دارد. خسارت کیفی باعث تغییرات و دگر گونی کیفیت محصول می‌شود.

در اثر حمله آفات و نشو و نمای میکروارگانیسم‌ها در انبار تغییرات مهمی در جهت کاهش ارزش غذایی و صنعتی محصول به وجود می‌آید. در خسارت کیفی ترکیب شیمیایی، رنگ و مزه محصولات دگرگون شده و ارزش تجاری و مصرفی آن‌ها بشدت کاهش می‌یابد و گاهی به طور کلی غیر قابل مصرف می‌گردد.

زیان‌های کیفی گاهی سبب از بین رفتن ویتامین‌ها و دیگر عناصر اصلی محصول می‌شود. تغذیه از محصولات انباری آلوده به آفت از لحاظ بهداشتی نیز قابل توجه است. موارد متعددی دیده شده است که مصرف کنندگان این گونه مواد به اختلالات گوارشی شدید و عوارض مختلف دچار شده‌اند.

کارگرانی که به طور مستقیم با محصولات آلوده در تماس هستند و یا هوای انبارهای آلوده به آفات تنفس می‌کنند، اغلب به عوارض مجاری تنفسی و آلرژی‌های پوستی مبتلا می‌شوند.

برای حفظ محصولات کشاورزی، مبارزه با آفات و عوامل بیماری‌زا تنها در کشتزارها، باغ‌ها و جنگل‌ها کافی نیست؛ بلکه مبارزه را باید در انبارها نیز ادامه داد.
تهاجم گروه دیگری از آفات، بعد از انبار کرده محصولات آغاز می‌شوند.

اگر آفات در طبیعت به علت تغییرات و نوسانات عوامل اکولوژیک و یا به دلیل وجود شکارچی‌ها و پارازیت‌ها به زحمت فعالیت می‌کنند، برعکس در انبارها و محیط‌های بسته تقریباً بدون مزاحمت به کار خود ادامه می‌دهند و به همین علت محصولات در انبارها اغلب دچار زیان‌های سنگین می‌شوند.

یا به همین علت محصولات در انبارها اغلب دچار زیان‌های سنگین می‌شوند. یا در مزارع خسارتی را که آفت به گیاه وارد می‌کند ممکن است توسط گیاه جبران شود. در صورتی که محصولات انباری این قدرت ترمیم را ندارند.

اهمیت آفات انباری پسته

 

1- آفات های انباری دسترنج نهایی تولید کننده را مورد حمله قرار می‌دهد.

2- بقایای آفات انباری در محصولات غذایی انبار شده از لحاظ بهداشتی اهمیت دارد.

3- برخلاف آفات مزارع که در محیط باز تحت کنترل عوامل طبیعی مختلف قرار می‌گیرند آفات انباری در محیط مناسب‌تری قرار داشته و سریع‌تر به شرایط طغیانی می‌رسند.

4- با توسعه تجارت داخلی و خارجی، آفات های انباری می‌توانند از یک نقطه به نقطه دیگر انتقال یافته و ایجاد آلودگی کنند.

5- برخی آفات های انباری هم در مزرعه و هم در انبار خسارت می‌زنند و یکی از محیط‌های کانون آلودگی را برای محیط دیگر فراهم می‌کنند.

6- آفات انباری معمولاً تنوع میزبانی دارند. بسیاری از آن‌ها بر روی میزبان‌های متفاوت زندگی می‌کنند.

7- آفات انباری نشان داده‌اند که حاصل تغییر وضعیت رژیم غذایی حشرات بی طیان هستند.

8- آفات های انباری انتشار جهانی دارند.

پسته مورد هجوم آفات های انباری مختلف قرار می‌گیرد. از جمله آفات انباری پسته شب‌پره هندی، شب‌پره خرنوب، لمبه گندمی، شیشه‌های دندانه‌دار، موش‌ها و غیره را می‌توان نام برد یکی از مهم‌ترین آفات انباری پسته شب‌پره هندی می‌باشد که در انبارهای پسته خسارت زیادی را به این محصول با ارزش وارد می‌کند.
در پست‌های بعدی به میزبان‌ها، مناطق انتشار، مشخصات آفت، زیست‌شناسی، نحوه خسارت و مبارزه با شب‌پره هندی پرداخته خواهد شد.

پیشگیری و مبارزه با آفات انباری پسته

پس از پایان فصل برداشت پسته و انتقال آن به انبار یکی از دغدغه‌های فعالان صنعت پسته آغاز می‌شود، خصوصاً کسانی که عجله‌ای برای فروش محصول ندارند بیشتر به این مسئله فکر می‌کنند.

مبارزه با آفات انباری

سؤالی مهمی که اینجا مطرح، آفات انباری پسته چه هستند؟

دو آفت انباری روی پسته وجود دارد، یکی شب‌پره هندی و دیگری شب‌پره خرنوب.

آفات انباری از این جهت مهم هستند که می‌توانند نتیجه کار یک‌ساله کشاورز را از بین ببرند.

به عنوان مثال اگر سن اول فصل بزند، کشاورز هنوز زحمتی نکشیده، زمان دارد که جبران کند، سم‌پاشی کند. ولی مشکل آفات انباری این است که کشاورز همه کارها را انجام داده، برداشت کرده و به انبار آورده است و این آفت محصول نهایی را از بین می‌برد.

لذا آفات انباری هم در ایران و هم در دنیا خیلی مهم هستند. در جاهای مانند هند و کشورهای دیگر که رطوبت بالا و بارندگی زیاد است خسارت آفات انباری آن‌ها بیشتر می‌شود؛ چون قارچ‌ها هم وارد عمل می‌شوند. اجازه بدید اول توضیحاتی درباره شب‌پره خرنوب بدهیم.

این حشره؛ آفت باغ و انبار است؛ یعنی اول از باغ شروع می‌شود و خسارت می‌زند و پسته که برداشت می‌شود وارد انبار می‌شود و به خسارت ادامه می‌دهد. ما به این حشره شب‌پره خرنوب می‌گوییم.

اما در اصل در ایران به اسم کرم گلوگاه انار معروف است و عمدتاً پسته میزبان دومش است. می‌توانیم بگوییم این آفت چند نسلی است، یکی دو نسل وی میزبان‌های دیگر طی می‌کند و تقریباً از موقعی که دانه‌های پسته باز می‌شوند و مغز پیدا می‌شود.

این شب‌پره روی پسته می‌آید و در شکاف خندانی تخم‌گذاری می‌کند و از مغز پسته تغذیه می‌کند. تقریباً می‌توان گفت که از اوایل شهریورماه بسته به رقم ظاهر می‌شود؛ البته قبل از شهریور یعنی از مرداد ظاهر می‌شوند؛ ولی عمده تخم‌ریزی و خسارت از اوایل شهریور شروع می‌شود.

وقتی‌که روی پسته تخم‌گذاری کرد، لارو که باز می‌شود از مغز تغذیه می‌کند. این لارو به زودی تبدیل به پروانه نمی‌شود که نسل دیگری را در باغ ایجاد کند.

وقتی‌که پسته را برداشت می‌کنیم جایی که خسارت زیاد باشد می‌بینیم که داخل پسته‌ها لارو آفت و جود دارد؛ یا حتی بعضی جاها که زود خسارت زده باشد؛ شفیره آفت هم داخل پسته‌ها وجود دارد.

لذا ما برای پیشگیری از خسارت می‌گوییم که باغداران زود محصول را برداشت کنند؛ یعنی جاهایی که احتمال خسارت آفت وجود دارد؛ پسته را نگذارند که زیاد رس شود.

هرچه که پسته بیشتر روی درخت بماند آلودگی بیشتر می‌شود. بهترین کار و اولین کاری برای آفات انباری پسته می‌توانیم انجام دهیم برداشت به‌ موقع است.

اگر جایی جمعیت آفت بالا بود و درختان انار کنار باغ پسته هستند که صرفه اقتصادی هم ندارند باید این درختان را حذف کنیم. چون این درختان واسطه میزبان آفت برای پسته هستند.

زمان برداشت پسته، لارو همراه پسته‌ها برداشت می‌شود. در این مرحله تا آنجایی که می‌توانیم باید پسته‌های خراب را جدا کنیم. اگر لاروها وارد انبار بشوند به تغذیه خود ادامه می‌دهند و پروانه از انبار بیرون می‌آید، دوباره تخم‌ریزی می‌کند و دوباره خسارت میزند.

گاها دیده‌شده که در مرحله ضبط پسته می‌توان تا حدی با بالا بردن درجه حرارت درصدی از این آفت را از بین برد، ولی در اکثر مواقع دیده‌شده که این آفت بعد از ضبط هم زنده مانده و حرارت خشک‌کن باعث از بین رفتن این آفت نشده است.

اگر درجایی آلودگی خیلی شدید باشد قبل از اینکه این پسته‌ها را به انبار انتقال دهیم بهتر است که آن‌ها را گاز بدهیم یا قرص فستوکسین بدهیم و بعد داخل انبار ببریم.

آفات انباری پسته

چطور پسته‌ها را قبل از انبار کردن، گاز بدهیم؟

اگر پسته آلوده به آفات انباری پسته مثل شب‌پره خرنوب باشد، این آفت مثل شب‌پره هندی نیست که فقط در انبار خسارت بزند. شب‌پره خرنوب از باغ به انبار می‌رود.

اگر پسته ما از باغ آلوده بیاید تا آنجایی که می‌توانیم دانه‌های خسارت‌دیده را جدا و معدوم می‌کنیم. اگر باز می‌بینیم که احتمال آلودگی وجود دارد باید روی پسته‌ها را با پلاستیک بپوشانیم و گاز بدهیم، سپس هوادهی کنیم و در نهایت به داخل انبار ببریم.

راه شناسایی آفت چیست؟

می‌توان فرمون جنسی در باغ گذاشت که ببینیم اصلاً آفت وجود دارد یا خیر.

این کار روی کار روی انار خیلی بیشتر از پسته کار شده است، چون این آفت اصلی انار است تا پسته با مشاهده می‌توانیم متوجه شویم که در باغ پسته در زمان برداشت آفتی دارد یا ندارد.

اگر لاروی را دیدیم که مغز را خورده است، می‌فهمیم که شب‌پره خرنوب است. در انبار به راحتی هر متخصص می‌تواند تشخیص دهد که شب‌پره خرنوب است یا هندی.

این تخم اول شیری‌رنگ است و بعد کامل قرمز می‌شود. روی پسته آفتی به اسم شب‌پره کراش هم وجود دارد که تخمش کامل قرمز نمی‌شود.

شکل تخم هم کاملاً فرق می‌کند و بیضی شکل و پولک مانند است. وقتی قرمز می‌شود زمانی است که می‌خواهد باز شود. بستگی به شرایط آب و هوایی حدود یک هفته از زمان که تخم می‌گذارد، تخم باز می‌شود.

اما دوره باز شدن تخم مهم نیست. در دوره خروج حشره کامل که یک دوره بیست‌ روزه است این حشرات کامل در باغ وجود دارند. توصیه نمی‌شود نزدیک برداشت به دلیل مسئله باقیمانده سموم از سم استفاده شود.

در بحث آفات انباری اگر ما آستانه حرارتی هر آفتی را بدانیم و دمای انبار را پایین بیاوریم می‌توانیم از رشد آفت جلوگیری کنیم. آستانه‌ای که برای آفت شب‌پره خرنوب محاسبه کرده شده 10 درجه است، این آفت در این درجه حرارت اصلاً رشد نمی‌کند، در این دما تخم باز نمی‌شود یا زمان می‌برد تا باز شود.

لارو تغذیه ندارد و رشد متوقف می‌شود، آفات در انبار در این دما نمی‌میرند ولی فعلیتشان متوقف می‌شوند.

آیا میزان خسارت آفت شب‌پره خرنوب با شب‌پره هندی متفاوت است؟

آفت اصلی انباری پسته شب‌پره هندی است، شب‌پره خرنوب آفت انباری خیلی مهمی نیست و در انبار جمعیت خیلی زیادی نمی‌تواند ایجاد کند؛ در انبار هم مانند شب‌پره هندی نمی‌تواند فعالیت کند؛ لذا آفت اصلی شب‌پره هندی است.

این آفت در همه‌جا وجود دارد، جایی نیست که بگوییم وجود ندارد و به بیش از 80 محصول خسارت می‌زند. اگر از قبل محصولی در انبار بوده و می‌خواهیم از این انبار برای پسته استفاده کنیم؛ حتماً باید توجه کنیم که انبار آلوده نباشد.

از نظر شکل ظاهری این حشره کاملاً مشخص است و مانند شب‌پره خرنوب نیست که شک کنیم آیا این شب‌پره خرنوب است یا پروانه معمولی است که تصادفی به داخل آمده است.

پروانه‌ای نداریم که به شکل پروانه هندی باشد. دو سوم بیرونی بال جلوی قهوه‌ای مایل به قرمز دارد و یک‌ سوم ابتدایی به رنگ خاکستری است. این حشرات، شب‌پره هستند؛ یعنی اینکه شب فعالیت می‌کنند، اگر روزبه داخل انبار برویم چون پرواز نمی‌کنند نمی‌توانیم آن‌ها را پیدا کنیم.

بنابراین شب باید به داخل انبار برویم و وقتی چراغ‌ها را روشن کنیم می‌بینیم که در حال پرواز کردن هستند و به راحتی می‌توانیم متوجه شویم که این آفت در انبار ما وجود دارد یا خیر.

اول تخم است؛ بعد تبدیل به لارو می‌شود، لارو پیله می‌تند و داخل شفیره می‌شود و در نهایت به حشره کامل تبدیل می‌شود و بیرون می‌آید.

چند سن لارو دارند و خسارتشان چقدر است؟

اکثر پروانه‌ها لاروشان پنج سن دارد. اول ریز هستند بعد هر چه که بزرگ‌تر می‌شوند تغذیه‌شان بیشتر می‌شود و خسارت می‌زنند. خسارت هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی.

وقتی‌که تار، پیله، فضولات شب‌پره داخل پسته دیده شود، موقع فروش به مشکل برمی‌خوریم. اگر دست‌کمی نم داشته باشد و روی گونی پسته بکشید، اگر جمعیت آفت خیلی کم هم بوده باشد، فضولات به دست می‌چسبند.

بهترین کار برای اینکه متوجه شویم که آفت در انباری وجود دارد یا خیر این است که از چند تله شب‌پره هندی استفاده شود.

یک انبار خوب علاوه بر اینکه از نظر دما و رطوبت قابل تنظیم است باید قابلیت نگهداری گاز را داشته باشند. قابلیت نگهداری گاز یعنی اینکه ما بتوانیم فضا را کامل ببندیم که گاز بتواند برای مدتی در انبار بماند؟

آستانه حرارتی این آفت 13 درجه سانتی‌گراد می‌باشد؛ یعنی در دمای 13 و زیر 13 اصلاً تغذیه ندارد و تخم‌ها باز نمی‌شود و هیچ خسارتی نداریم. زیرا دمای 15 درجه اصلاً نمی‌تواند جفت‌گیری کند. تقریباً انبار کردن پسته از آبان ماه شروع می‌شود. از آبان تا اسفند هم می‌توانیم دمای انبارها را با حالت طبیعی زیر 15 درجه نگه‌داریم.

اگر دما خیلی پایین نگه‌دارید خسارت به وجود نمی‌آید، اما برخی انبارها خودبه‌خود دما پایین می‌رود. مثلاً در آبان در شب دما به 5 درجه یا 10 درجه می‌رسد، اما اگر روز دما 30 درجه باشد، دمای انبار به حدود 20 تا 25 درجه می‌رسد.

برای جلوگیری از افزایش دما چه بکنیم؟

بهترین کار این است که فن‌های قوی بگذارید تا زمستان هوای داخل انبار را عوض کند و خنک شود. اگر حدود ساعت 5-4 صبح فن روشن شود و حدود سه تا چهار ساعت فن کار کند؛ هوای داخل انبار خنک می‌شود.

ولی اگر انبارها بسته باشند و هیچ راهی برای عبور هوا وجود نداشته باشد؛ دمای انبار بالای می‌رود. به خصوص در آبان، آذر و اسفند که دمای هوا بالا می‌رود و هوا گرم می‌شود.

بهتر است در انبار دماسنج وجود داشته باشد. باید توجه داشت از همین دستگاه‌ها یا فن‌هایی که می‌گذاریم احتمال دارد پروانه هم داخل بیاید و آلودگی ایجاد کند؛ می‌توانیم با زدن توری مانع شد که پروانه‌ای داخل انبار بیاید.

تابستان و فصل گرم راه‌حل چیست؟

دما اگر تا یک حدی هم بالا برود حشره نمی‌تواند خسارت بزند؛ ولی بهترین کار این است که اگر از عید به بعد خواستیم پسته‌مان را نگه‌داریم مرتب انبار را بازدید کنیم؛ شبانه به داخل انبار برویم بازدید کنیم، تله بگذاریم و دقت کنیم که آفت داخل انبار جمعیتش کم باشد.

اگر آفت وجود داشت و جمعیت آن بالا بود وارد بحث مبارزه داخل انبار و پسته‌های انبارشده می‌شویم.

حد جمعیت از چه مقدار نباید بیشتر شود؟

افت انباری پسته مثل آفت باغی نیست که برای آن آستانه جمعیت جهت مبارزه تعریف کنیم. در آفات انباری جمعیت باید تقریباً نزدیک به صفر باشد، یعنی اصلاً نباید بگذاریم انبار آلوده شود.

اگر انبار آلوده شود باید گاز بدهیم. میزان تخم‌ریزی و تکثیر این آفت خیلی زیاد است. اولین قدم قبل از انبار کردن؛ رعایت بهداشت انبار است. انبار را به صورت کامل تمیز کنیم و اگر لازم دیدیم انبار را سم‌پاشی کنیم و این کار باید 10 روز قبل از آوردن پسته‌ها به داخل انبار باشد. همچنین پس از سم‌پاشی باید درها را باز کنیم.

پسته‌ها نباید روی زمین بگذاریم؛ بلکه اساس کار این است که پسته را روی پالت بگذاریم و کنار دیوار نگذاریم سموم پاراتوئید در باغ به مقدار نیم تا یک در هزار استفاده می‌شود؛ اما در انبار خالی مقدار آن ده برابر می‌کنیم، به عبارت دیگر درصد لیتر آب، نیم لیتر سم می‌ریزیم.

می‌توان از سم مالاتیون استفاده کرد که یک سم فسفره است و خیلی زود اثرش تمام می‌شود و هیچی باقی نمی‌ماند. ممکن است به مرحله‌ای برسیم که همه این کارها را انجام داده‌ایم؛ اما باز محصول ما در انبار آلوده‌شده است.

نحوه قرص دادن به چه صورت است؟

برای مبارزه با آفت انباری پسته، اگر بتوانیم فضای انبار را کاملاً مسدود کنیم؛ داخل انبار قرص می انداریم. اگر نمی‌توانیم باید پسته را بیرون بیاوریم و روی آن پلاستیک بکشیم و یا داخل انبار پلاستیک بکشیم و قرص بیندازیم.

برای قرص دادن فرمولاسیون مختلفی وجود دارد. قرص از نظر سلامتی برای انسان خطرناک است. یک و نیم قرص سه گرمی می‌گذاریم و مدت زمان گاز دهی بستگی به دما دارد، اگر دما انبار پایین و بین 12 تا 15 درجه بود باید پنج روز قرص داخل انبار باشد؛ اگر دما بین 16 تا 20 آمد؛ چهار روز و بیشتر از 20 درجه سه روز کافی است.
بعد از این مدت در انبار را باز می‌کنیم و اگر تهویه دارد روشن می‌کنیم که گاز کاملاً خارج شود.