آموزش پیوند درخت پسته به سبک حرفه ای ها + فیلم

پیوند درخت پسته : در این مقاله از کرمون شاپ سعی شده نحوه صحیح و اصولی پیوند زنی درختان پسته به صورت ویدیویی و تصویری آموزش داده شود و همچنین به انواع پیوند درخت پسته در ایران و جهان اشاره شود.

 

پیوند درخت

 

شواهدی وجود دارد که چینی‌ها دست‌کم هزار سال قبل از میلاد شیوه‌ی پیوند زدن را می‌دانستند. در قرن 18 و 19 میلادی بسیار از صاحب‌نظران ازجمله (هلز)، (دوآمل) و (توین) بر روی جوش خوردن پیوند بین گیاهان چوبی مختلف مطالعه کردند و در سال 1981 میلادی (بیلی) در کتابی تحت عنوان (خزانه) روش‌های مختلف انجام پیوند را شرح داده که روش‌های امروزی اغلب مشابه با آن است.

 

پیوند یعنی اتصال دو قطعه بافت زنده‌ی گیاهی به یکدیگر که پس از اتصال، به عنوان یک گیاه به زندگی ادامه می‌دهند. اگر تکثیر درختان با صفات مطلوب امکان‌پذیر نباشد، می‌توان از پیوند زدن برای تکثیر، استفاده کرد.

 

چرا درختان را پیوند می زنیم؟

پیوند نوعی تکثیر غیر جنسی است که در آن قطعه ای از قسمت هوایی گیاه روی شاخه یا ریشه ی گیاه دیگر به نحوی قرار می دهند که هر دو با هم جوش خورده و به زندگی ادامه می دهند.
سمت هوایی یا بالای محل پیوند را که در اثر رشد شاخ و برگ، گیاه جدیدی تولید می کند، پیوندک و قسمتی که پیوندک بر روی آن قرار می گیرد و ریشه دارد، پایه می نامند.

 

پیوند از چند بخش تشکیل‌شده است

 

پایه، بخش پایینی پیوند است که ریشه‌ی گیاه پیوندی را تشکیل می‌دهد و بذر آن را که کشت شده است (نهال بذر) می‌نامند.

 

پیوندک، تکیه‌ی کوچکی از شاخه و آوند آبکش است که در شرایط مشخص و خصوصیات معینی روی پایه قرارگرفته و اندام‌های هوایی را تشکیل می‌دهد. پیوندک را از لایه‌ی زاینده‌ی بافت نازک گیاه می‌گیرند.

 

میان پایه، قطعه‌ای از ساقه است که بین دو قسمت پایه و پیوندک قرار داده می‌شود تا مشکلاتی مانند ناسازگاری پیوند برطرف شود.

مهم‌ترین روش ازدیاد غیرجنسی درختان پسته پیوند زدن است. پسته درخت دو پایه است و چون قبل از کاشت نمی‌دانیم درخت کاشته شده ماده یا نر است، بنابر این پیوند زدن پایه‌های بذری حتماً لازم است.

همچنین کشت بذر پسته به دلیل خاصیت هتروزیگوتی گوناگونی شدید بذرها، به هیچ وجه نمی‌تواند خصوصیات مورد نظر و مطلوب مادر را به ‌طور کامل حفظ و منتقل نماید و باید پیوندک مناسب و مورد نظر را روی پایه پیوند نمود.

در نقاط مختلف دنیا انواع گوناگونی از پیوند درختان پسته کاربرد دارد. در ایران پیوند لوله‌ای رایج‌ترین نوع پیوند است.

 

انواع پیوند درخت پسته

 

1- پیوند لوله‌ای درخت پسته

 

در پیوند لوله‌ای باید هنگام برداشتن و جدا کردن پوست از نهال دقت شود تا هیچ گونه آسیب، خراش و تماسی با آوند ایجاد نشود؛ و هرگونه اثر نوک چاقوی پیوند زنی بر روی آوند چوبی باعث آسیب‌دیدگی شده و درصد موفقیت کاهش می‌یابد. در این نوع پیوند نباید گرمای مجاز از 13 کمتر و از 32 درجه بیشتر شود.

 

 

در این روش که رایج‌ترین نوع پیوند در ایران است، پس‌ از آن که نهال دو یا سه ساله گردید و تنه نسبتاً مناسبی پیدا کرد. در اواخر زمستان تنه اصلی نهال از ارتفاع 40- 60 سانتیمتری قطع می‌گردد.

بدین ترتیب نهال دارای چند شاخه جدید از محل جوانه‌های زیر قسمت بریده شده می‌گردد؛ که باید چند شاخه قوی از این شاخه‌ها، در جهت‌های مختلف نهال نگه‌داری شود و بقیه حذف گردد. در اوایل خردادماه (همزمان با جو درو منطقه) روی این چند شاخه پیوند لوله‌ای زده می‌شود.

برای تهیه پیوندک حدود 2-3 سانتیمتر بالاتر از جوانه، شاخه را قطع کرده. سپس از 2 سانتیمتری زیر جوانه با چاقوی پیوند زنی پوست دورتادور بریده می‌شود.

بعد با انگشت پوست برش خورده را به آرامی چرخانده تا پوست حاوی جوانه به ‌راحتی و به طور کامل از چوب جدا شود. پیوند آماده شده به شکل استوانه‌ای حاوی جوانه می‌باشد.

 

 

 

 

شاخه‌های جانبی نگهداری شده بر روی پایه نیز سر برداری شده و سپس به فاصله 3-2 سانتیمتری از بالای دور تا دور شاخه برش داده می‌شود و به روش تهیه پیوندک. پوست جدا می‌شود.

پیوندک که به شکل استوانه است داخل چوب پایه قرا داده و به آرامی به سمت پایین فرستاده تا در محل خود قرار گیرد.

 

 

 

 

2- پیوند شکمی درخت پسته

 

 پیوند شکمی دومین روش رایج بعد از پیوند لوله ای در ایران و همچنین اولین روش رایج در باغ‌های پسته آمریکاست. بسته به زمان کاشت و اندازه نهال ممکن است عمل پیوند در همان سال کاشت یا بعداً انجام گیرد.

این نوع پیوند در آمریکا معمولا ارتفاع یکسان انجام می‌شود تا استفاده از دستگاه شیکر (لرزاننده) به سهولت انجام گیرد. به دلیل اینکه  این نوع پیوند در بدنه یا شکم تنه ی درخت پایه زده می شود پیوند شکمی گفته می شود.

 

 

در این نوع پیوند هم باید از باریکه یا نوارهایی پلاستیکی یا مشمع استفاده کرد. این نوع پیوند بسیار ساده است برای این منظور ابتدا تکه ای از پوست درخت هدف به صورت لوزی که در مرکز آن یک جوانه وجود دارد، جدا کرده.

سپس با نوک چاقوی تیز شیاری به شکل لوزی پیرامون یک جوانه سالم ایجاد کرده. بعد با نوک چاقو به آرامی پوست لوزی شکل را از تنه یا چوب شاخه جدا کرده.

سپس روی تنه یا شاخه درخت پایه در محل سالم و جوان دو شیار عمود برهم با نوک چاقو به صورت علامت T یا علامت به اضافه + ایجاد کرده، بعد با باز کردن پوست گوشه های شیار و قرار دادن چشم پیوند در این قسمت های باز شده آنرا با فشار آرام به زیر پوست درخت هدایت کرده.

از آنجایی که در این روش مثل روش قبل پیوند فیت نمی شود باید با نوارهای پلاستیکی آنرا بست تا از هوا کشیدن و خشک شدن پیوند جلوگیری شود.

 

 

برای این کار باید نوار را به آرامی دور تنه درخت و در محل پیوند پیچاند به طوری که جوانه کاملا آزاد باشد ولی اطراف آن به ویژه گوشه های پیوند بخوبی به چوب تنه بچسبد و تمام بخش های بریده شده را بپوشاند.

پس از گرفتن پیوند باید تمام شاخه های درخت بجز شاخه نورسیده بریده شود. تا مانع رشد پیوند نشوند. این پیوند در ماه های اردیبهشت و مرداد بهترین نتیجه را دارد.

 

 

3- پیوند قاچی

 

در این نوع پیوند که بیشتر در استرالیا متداول است، نهال‌ها پس از انتقال به محل اصلی پیوند می‌خورند. جوانه پیوندک از شاخه‌های تازه سال جاری انتخاب می‌شوند و در فاصله 30 تا 50 سانتی‌متری بالای سطح خاک روبه باد پیوند زده می‌شود و به‌ وسیله نوارهای پی. وی. سی محکم گردیده و بعداً از 10 سانتی‌متری بالای محل پیوند، ساقه اصلی نهال قطع می‌گردد.

زمان این نوع پیوند در استرالیا اوایل پاییز است و قطر مناسب برای پیوند به ‌اندازه قطر یک مداد می‌باشد. بر اساس گزارش‌های تحقیقاتی این نوع پیوند سبب تولید تنه‌ای مناسب و متعادل شده و موفقیت آن بالای 90 درصد است.

 

پیوندهای شاخه

 

پیوند اسکنه‌ای

 

این نوع پیوند نیز در درختان پسته مرسوم است و در بعضی از نقاط آمریکا و استرالیا اجرا می‌گردد. در بعضی از نقاط ایران نیز این پیوند برای جوان شدن درختان پیر استفاده می‌شود.

برای اجرای این نوع پیوند باید پایه سالم و ساقه تا تنه قطر مطلوب را داشته باشد. برای انتخاب پیوندک باید از حست های بالغ تاج یا از پاجوش‌های درخت استفاده کرد.

 

 

این نوع پیوند از قدیمی ترین روش های پیوند در ایران است، در این روش ابتدا پایه را از محل طوقه، تنه اصلی برش می دهیم و سپس شکاف هایی در قطر پایه ایجاد می نماییم و بسته به قطر تنه یک یا دو شکاف به عمق 5 تا 6 سانتیمتری ایجاد می کنیم

پیوندک را از شاخه یکساله مناسب به طول 10 تا 20 سانتیمتری انتخاب کرده. انتهای پایینی پیوندک ها را برش مورب داده به طوری که پوست در حد فاصل ذو قسمت تراشیده شده باقی بماند با این کار لایه زاینده را از عوامل خارجی حفظ خواهیم کرد.

بعد شکاف را با وسیله ای مانند داس باز کرده و پیوندک را در شکاف و مماس با پوست پایه قرار می دهیم. سپس دور شکاف را با نخ یا سیم مفتولی محکم می بندیم و در پایان محل پیوند و برش را با چسب باغبانی می پوشانیم.

پیوند زبانه‌ای

 

این نوع پیوند در استرالیا برای تحقیقات کاربرد وسیعی دارد. مزیت این روش نسبت به سایر روش‌های پیوند این است که می‌توان به همراه جوانه‌های رویشی، جوانه‌های گل را نیز به پایه انتقال داد.

بدین ترتیب پیوندک از یک شاخه 2 تا 15 سانتی‌متری، همراه دو تا چهار جوانه رویشی و زایشی تشکیل می‌گردد که به طور زبانه‌ای روی پایه جوش می‌خورد و در عرض یک تا دو هفته، جوانه‌های پیوندک شروع به رشد می‌نمایند.

در این نوع پیوند محل زخم را با نوار پلاستیکی به هم متصل می‌نمایند و سپس این قسمت را با پاکت‌هایی پلاستیکی و کاغذی برای جلوگیری از تبخیر محل پیوند می‌پوشانند.

 

پیوند تاجی

 

این نوع پیوند از کشور آمریکا و مکزیک با موفقیت بالای 80 درصد گزارش‌شده است. برای این نوع پیوند، پیوندک باید قبلاً تهیه و ذخیره شود و سپس در اوایل بهار روی پایه‌ها پیوند بخورد.

این نوع پیوند روی پایه پسته‌هایی که قطر زیادی دارند انجام می‌گیرد و در صورت هرس به ‌موقع پایه، پیوندک از رشد خوبی برخوردار می‌شود.

 

پیوند جانبی

 

این نوع پیوند نیز از کشور مکزیک گزارش‌شده است و پیوند جانبی رقم کرمان، روی پایه پسته آتلانتیکا با نتیجه 100 درصد موفقیت گزارش شده است.

 

نکاتی مهم مربوط به پیوند

 

پیوند پسته ویژگی‌های خاص دارد که به شرح زیر است

1- انتخاب ارقام مناسب

2- پیوند زدن در زمان مناسب

3- سالم بودن جوانه‌ی زایشی از گزند حشراتی مثل پروانه‌های خاکستری، زنبورهایی که به جوانه‌ها نیش می‌زنند، زنجیره پسته که در اول فصل به جوانه‌ها آسیب می‌رساند. کوچک‌ترین ترشح صمغ از نوک جوانه‌ی زایشی در پیوندک را دچار مشکل خواهد کرد.

4- انجام پیوند در ساعت خنک روز در جوش خوردن پیوند مؤثر است.

5- آبیاری 48 ساعت قبل از پیوند و بعد از پیوند. این آبیاری باعث خسارت کمتر در پیوند می‌شود.

6- در پیوند T همه‌ی برگ‌هایی که بالاتر از پیوندک هستند، نباید چیده شود.

7- پیوندک ها نباید آلودگی قارچی ویروسی داشته باشند. آلودگی قارچی ویروسی باعث تخریب درخت از محل زخم نهال می‌شود.

8- در پیوند لوله‌ای ضمن رعایت شرایط پیوند T می‌بایست تمام برگ‌های بالای پیوند چیده شود و به مدت یک هفته مرتب درخت کنترل شود؛ و از رویش جوانه‌های غیر پیوند جلوگیری شود تا شروع به رشد نماید. برای اطمینان از نتیجه‌ی به دست آمده باید تا مدتی از محل پیوند مراقبت شود.

9- پایه و پیوندک در مرحله نیم خشبی باشد.

10- پیوند و پیوندک‌ها باهم هم ‌قطر باشند.

11- سعی شود بعد از پیوند زنی درختان باغ آبیاری شود.

12- پس از گذشت 10 تا 15 روز از پیوند زنی بهتر است شاخه‌های کوچک جانبی قطع گردد.

13- زمان پیوندزنی در خرداد ماه(البته بسته به سال) می باشد.

14- انتخاب پیوندک باید از شاخه های نیمه سخت و یا از شاخه بدون میوه انتخاب شود. برای اینکار جوانه های رویشی (پتک) انتخاب می شوند.

15- جوانه های رویشی از نظر اندازه کوچکتر از جوانه های گل هستند و معمولا در پایین شاخساره های رشد فصل جاری دیده می شوند. جوانه های رویشی شکل کشیده داشته و نوک آنها تیزتر است در حالیکه جوانه های گل، شکل گرد داشته و نوک آن تیزی کمتری دارد.

16- شاخساره های فصل جاری که رشد سریعتر داشته و طول آنها بیشتر از 50 سانتیمتر باشد(شاخه های نرک) بیشترین جوانه های رویشی را داشته و برای گرفتن پیوندک بهتر است.

17- همچنین درختان جوان پسته با 6 سال عمر بهترین منبع جهت انتخاب پیوندک می باشد.

18- چند روز بعد از پیوندزنی با چک کردن پیوندک و جوانه راحت میتوان فهمید پیوند گرفته یا نه اگر دمبرگ راحت جدا شود و جوانه سبز باشد، پیوندک گرفته است.

19- نیمه اسفند ماه بهترین زمان سربرداری درختان پسته جهت اجرای پیوند لوله ای است که در این موسم نهال ها باید از ارتفاع 50 تا 80 سانتی متری سربرداری شوند.

20- یک نوبت آبیاری اضافه در فروردین یا اردیبهشت جهت رشد بهتر درختان سربرداری شده به عملیات پیوند زنی کمک می کند.چنانچه در اسفند موفق به سربرداری و آماده سازی درختان جهت پیوندزنی نشده باشید می توان از پیوند شکمی استفاده نمود.

21- برای درختانی که در سال جاری پیوند می شوند از کود ازته استفاده نکنید.

22- چنانچه قصد تغییر پیوند درختان بالغ را دارید روی هر درخت حداقل پیوند بزنید.

23- سعی شود برای هر رقم، درخت نر مخصوص همان رقم به منظور تضمین همزمانی در گلدهی پیوند شود.

24- هرگز پیوندک را روی پایه هایی که خشبی و محکم نشده اند نزنید.

 

محاسن پیوند درختان

 

1-جوان شدن درختان مسن : درختان که پیر هستند، خیلی کم میوه می دهند، با عمل پیوند جوان می کنند و وادار به بار دهی می شوند.

 

2-تغییر رقم درخت : ممکن است به دلایلی لازم است که رقم درختان باغ خود را تغییر دهید. برای نمونه، پایین بودن کیفیت، بازار پسند بودن، پایین بودن عملکرد، خود بار نبودن رقم موجود و نیاز به رقم گرده دهنده. برای رفع این موانع می توانید روش پیوند روی سرشاخه درختان را برای تغییر رقم درختان استفاده کنید.

 

3-استفاده تجولاتی : گاهی باغدار مایل است که چند گل یا چند میوه یا چند رقم را روی یک درخت داشته باشد.

 

4-حفظ ویژگی یک کلون : ازدیاد به روشهای دیگر غیر جنسی، مثلقلمه، خوابیدن شاخه در بیش از گیاهان، از جمله بیشتر میوه های درختان، مقدور نیست، زیرا قلمه این گونه درختان به آسانی ریشه نماد شده است.

 

5-استفاده از مزایای ترکیب پایه و پیوندک : هر یک از ارقام درختان، در شرایط خاصی رشد می کنند، و با تغییر شرایط قسمتی از توانایی خود را برای تولید از دست می دهند در بیشتر مواقع، برای اینکه بتوانیم رقم خاصی از یک درخت را در شرایط مختلف از نظر نوع خاک، اقلیم و سایر عوامل محیطی پرورش می یابد، لازم است پایه مناسب باشد.

 

6- دوره کوتاه کردن نونهالی : درخت که از طریق کشت بذر تولید می شوند، دوره نونهالی را اگر ادامه دهید، یعنی دیرتر بار می دهند، اما این دوره در درختان پیوند کوتاه تر است.

 

8-تشخیص بیماریها ویروسی : از طریق ارقام یا نوع درختان، حساسیت نسبت به بیمای ها ویروسی دارند پیوند کردن پایه یا پیوندک آلودگی روی گیاه نشانگر، شما می توانید از وجود آلودگی اطلاع پیدا کنید.

 

8- آسیب دیده بخشهای ترمیم : درختان میوه گاهی در اثر برخورد ابزار و ماشینهای کشاورزی، تغذیه جوندگان مانند موش و خرگوش، عوامل بیماری و یا ناسازگاری پایه با پیوندک آسیب می بیند.

 

9- تهیه گرده ای کافی در درختان دو پایه : در مورد دختان دو پایه مانند پسته می توان شاخ نر را روی درخت ماده پیوند زد تا هر سال برای باروری، گرده کافی تولید کند.