مقاله ها
نماتد پسته چیست و راه مبارزه با آفت نماتد پسته
اردیبهشت
نماتد پسته چیست؟
نماتد پسته : شبه کرم‌های کوچک ذربینی هستند که اکثراً با چشم غیرمسلح قابل رؤیت نبوده و دارای انواع مختلف می‌باشند، حمله نماتد پسته به ریشه های درختان پسته باعث عکس العمل گیاه و ایجاد غده هائی بر روی ریشه‌ها می‌شود.
این غده‌های در اندازه‌های متفاوت بوده و نماتد ها در داخل آن‌ها براحتی از مواد غذای سلول‌های مجاور جهت تغذیه استفاده می‌نمایند.
آلودگی به نماتد های مولد غده ریشه پسته برای اولین بار در سال 1345 در مناطق پسته‌کاری رفسنجان مشاهده و توسط آقای مهندس صامت گزارش شده است.
پراکندگی و انتشار نماتد پسته
ساده‌ترین طریق انتشار نماتد پسته، انتقال نهال پسته مبتلا از زمین آلوده به اراضی سالم می‌باشد، ادوات کشاورزی که در مزارع و باغات آلوده بکار گرفته می‌شوند ذران خاک محتوی مراحل زندگی انگل را به نواحی سالم انتقال می‌دهند، آبیاری نیز در امر انتقال نماتد های مولد غده نقش عمده‌ای ایفا کرده و باعث انتشار بیماری از باغات مبتلا به اراضی و درختان سالم می‌گردد.
آلودگی به نماتد های مولد غده ریشه در خزانه‌های نهال مناطق رفسنجان که سابقه کشت پسته در آن بیش از نواحی دیگر استان است زیادتر می‌باشد لکن در سایر مناطق استان کرمان نیز در اکثر نواحی دیده شده، اما این بدان معنی نیست که تمام سطح پسته‌کاری استان آلوده است بلکه در هر شهرستان یا بخش و دهستان یک یا چند مکان آلوده دیده شده، در حالی که در تعداد زیادی از نواحی دیگر بیماری مشاهده نگردیده است، همچنین شدت آلودگی هم در اراضی مختلف متفاوت می‌باشد.
در مورد عوامل مؤثر در شدت آلودگی به‌طور کلی در خاک‌های سنگین و رسی مسئله نماتد پسته در پسته‌کاری‌ها چندان قابل توجه نیست. لیکن برعکس در خاک‌های سبک و شنی خسارت بیماری شدید و چشمگیر تعداد غده‌های ناشی از فعالیت نماتد در واحد وزن ریشه فراوان است که نتیجتاً باعث پوسیدگی ریشه‌های موئی و ضعیف شدید گیاه شده و حتی در پاره‌ای مواقع باعث خشک شدن کامل درختان بارده می‌گردد، در این‌گونه موارد دادن خاک رسی به اطراف درختان و سنگین کردن آن جمله مواردی است که به میزان قابل توجهی در بهبود وضعیت خاک و شادابی درختان مؤثر واقع می‌شود.
درخت آلوده به نماتد پسته
نحوه خسارت نماتد پسته
حمله نماتد های مولد غده ریشه در نهالستان‌های پسته موجب می‌گردد که تعداد قابل توجهی از نهال‌ها خشک شود و آلودگی در درختان جوان اختلالات قابل ملاحظه‌ای به وجود می‌آورد که از نظر ظاهری حالتی شبیه عوارض کمبود مواد غذائی ایجاد می‌نماید، برگها به تدریج رنگ سبز روشن خود را از دست داده و زردرنگ می‌شوند و رشد و نمو درختان تقلیل می‌یابد و در نتیجه از میزان باردهی درختان و مقدار محصول کاسته می‌شود، این تقلیل رشد و نمو و کاهش میزان محصول ارتباط مستقیم و کاملی با تراکم جمعیت نماتد در خاک و همچنین سن درختان و جنس خاک دارد و درختان مسن و بارور نیز تراکم بالای انگل گاهی موجب خشک شدن اشجار مبتلا می‌گردد.
شکل شناسی عمومی نماتد پسته
در نماندهای مولد غده ریشه افراد نر کرمی شکل بوده و طول آن‌ها 0.8 تا 2 میلی‌متر در گونه‌های مختلف این گروه متفاوت می‌باشد و به حالت آزاد در خاک بسر می‌برند لکن افراد ماده پس از گذراندن حالت کرمی اولیه (دوره لاروی یا پورگی) در داخل ریشه با ترشح موادی که موجب تحریک سلول‌های اطراف شده و نهایتاً باعث ایجاد غده روی ریشکها گردیده و در درون آن تغییر شکل داده و نهایتاً انگل ماده به شکل گلابی با انتهای بدن مدور و صیقلی به رنگ سفید شفاف در غده‌های ایجاد به تغذیه خود ادامه می‌دهد، اندازه انگل ماده پس از رشد نهایی به طور معمول 0.5 تا 1 میلی‌متر درازا 0.4 تا 0.5 میلی‌متر عرض خواهد داشت.
تخم‌های نماتد های مواد غده ریشه به‌صورت بیضی کشیده و بسیار ریز میکروسکپی بوده که طول آن تقریباً 2 برابر عرض آن می‌باشد.
تخم‌ها اغلب در ماده ژلاتینی پیرامون بخش انتهائی بدن افراد ماده گذارده می‌شود.
پوره‌ها و یا لاروهای نوزادی که تخم خارج می‌شوند به‌طور عموم کرمی شکل بوده بدن آن‌ها شفاف و اندازه آن‌ها به 0.35 تا 0.45 میلی‌متر می‌باشد اندازه در گونه‌های مختلف لاروهای این گروه متغیر بوده و بدون استفاده از میکروسکپ و استخراج با روش‌های مخصوص آزمایشگاهی مربوط قابل رؤیت نمی‌باشد.
نباتات میزبان نماتد پسته
در استان کرمان نماتد های مولد غده ریشه علاوه بر پسته بر روی انواع نباتات زراعی و باغی و زینتی و مثمر و غیره مثمر و علف‌های هرز مشاهده شده است.
به‌عنوان مثال بر روی درختان میوه نظیر سیب، انگور، انار و بادام درختان غیر مثمر نظیر زبان‌گنجشک، اقاقیا، نباتات زینتی مثل حسن‌یوسف، اطلسی، بادمجان، فلفل و ریحان؛ دانه‌های روغنی مثل آفتابگردان، نباتات غده‌ای مثل یونجه؛ گیاهان صنعتی مثل کنف، گیاهان جالیزی مانند خربزه و کدو و بالاخره علف‌های هرز نظیر خرفه، علف شیرو دیده شده است.
در نواحی پسته‌کاری کشت گوجه‌فرنگی و بادمجان و غلغل در مجاورت خزانه‌های نهال پسته (در صورت آلوده بودن زمین به نماتد) باعث افزایش جمعیت نماتد پسته و بالاخره نفوذ و انتقال آن‌ها به خزانه و بروز خسارت در نهال‌ها می‌گردد.
گونه‌های مختلف علف هرز تاجریزی (رو پاس) مه در سرتاسر استان کرمان پراکنده است ازجمله میزبان‌هایی است که شدیداً به نماتد ها مولد غده ریشه آلوده‌شده و باعث بیماری نهال‌ها و درختان پسته ناشی از حمله انگل مذکور می‌گردد.
بررسی و روش‌های مبارزه و کنترل نماتد پسته
جهت کنترل نماتد های مولد غده ریشه پسته طی سال‌های گذشته نماتدکش‌های متعددی مورد آزمایش قرار گرفته لکن هر یک از این مواد مشکلاتی در پی داشته است که استفاده از آن‌ها را در باغات پسته مانع شده است از جمله اینکه مواد نماتدکش دارای سمیت بسیار زیاد بوده و احتمال خطرات جانی برای مصرف‌کنندگان داشته است.
بعلاوه از نظر قیمت بسیار گران بوده و مصرف آن‌ها مقرون به صرفه نمی‌باشد و اقتصادی نیست، مورد بازدارنده دیگر است که بیشتر نماتدکش‌ها حالت سیستمیک داشته یعنی چنانچه به خاک داده شود از طریق ریشه جذب و در کلیه اندام‌های گیاه من‌جمله برگ و میوه پراکنده می‌گردد و با توجه به سیستم آبیاری باغات پسته که دیربه‌دیر انجام می‌گیرد.
ملاحظه گردیده است مواد نماتدکش که در بهار به درختان داده شده است بقایای آن در موقع برداشت محصول نیز در برگ درختان وجود داشته است روی این اصل استفاده از این قبیل نماتدکش‌ها از حد آزمایشات محدود در باغات پسته فراتر نرفته است.
نماتد ریشه پسته
به‌منظور بررسی پایه‌های پسته که مقاوم به نماتدها مولد غده ریشه باشند پایه‌های مختلف پسته نظیر پسته معمولی، بنه باغی، پسته سرخس، بنه، کسور (چاتلانقوش) و پایه‌های خارجی مانند پالستینا و آتلانتیکا در قالب طرح تحقیقاتی موردبررسی و آزمایشات گوناگون قرارگرفته است و درنتیجه مشخص گردید که پایه بادامی زرندی و بنه کوهی و پس از آن پایه کسور و پسته سرخس (نوع جنگلی) نسبت به پایه‌های اهلی مقاومت بیشتری از خود نشان می‌دهند و پسته معمولی در شرایط مساعد از نظر نماتد به این انگل حساس می‌باشد.
ضمناً با بررسی‌های به عمل آمده حساس‌ترین پایه‌ها نسبت به نماتد های مولد غده ریشه پایه بنه باغی است که علیرغم اینکه سریع الرشد بوده و سابقاً توسط باغداران از آن به‌عنوان پایه استفاده می‌شده، لکن با توجه به مطالعات انجام‌گرفته به خاطر حساس بودن به نماتد به یچوجه قابل توصیه نبوده و باغداران بایستی به‌منظور جلوگیری از ضرر و زیان‌های بعدی استفاده این پایه را منسوخ نمایند.
در سال‌های اخیر نماتدکش جدیدی بنام راگبی توسط بخش گیاه‌پزشکی موسسه تحقیقات پسته مورد آزمایش قرار گرفته که نتیجه حاصله خوشبختانه رضایت‌بخش بوده و با توجه به اینکه این نماتدکش خاصیت سیستمیک ندارد و تأثیر آن به‌صورت تماس و در حوزه انتشار ریشه‌های پسته در خاک می‌باشد و قسمتهای هوائی درخت نفوذ نمی‌کند لذا می‌توان در اراضی آلوده به‌ویژه نهالستان‌ها کاربرد داشته باشد.
مقدار مصرف این نماتدکش به میزان 10 الی 15 گرم از گرانول 0.10 آن به ازای هر متر مربع جواب مثبت داده است.
زمان مصرف استفاده از این سم نماتدکش اواخر بهمن و اوایل اسفند قابل توصیه می‌باشد ضمناً هنگام مصرف مقدار موردنیاز سم را پیرامون درختان در منطقه انتشار ریشکها درختان و نهال‌های پسته و در عمق 10 سانتیمتر زیرخاک نموده و پس از خاتمه عملیات اقدام به آبیاری می‌نمایند.
بر اساس تجارب به دست آمده استفاده از کودهای پتاسه در اراضی مبتلا به نماتد پسته، مقاومت درختان را نسبت به انگل مذکور افزایش می‌دهد.
9 علائم تشخیص نماتد
علائم بیماری روی ریشه
1-ایجاد گره روی ریشه
2-ایجاد زخم بر روی ریشه
3-ضخیم شدن و رشد ناموزن ریشه
4-خشکیدگی و پوسیدگی ریشه
5-ایجاد ریشه های فرعی غیر عادی و شاخه شاخه شدن ریشه
علائم بیماری نماتد روی قسمتهای هوایی
1-کم رشدی و ضعف گیاه
2-تغییر رنگ بافت گیاه(ابتدا به رنگ زرد و سپس به رنگ قهوه ای)
3-ضخیم شدن ساقه و پیچیدگی برگها
4-ایجاد گالهای بر روی ساقه و برگ
پاینده باشید اطلاعات بسیار جالبی بود .