مقاله ها
سر خشکیدگی درختان پسته
اردیبهشت
بیماری سر خشکیدگی درختان پسته
سر خشکیدگی درختان پسته یک بیماری جدی در مناطق پسته‌کاری می‌باشد که اکثر ارقام پسته که در شرایط نامطلوب رشد می‌کنند، به آن مبتلا می گرددند.
به طور کلی سر خشکیدگی درختان پسته در سال‌هایی که شرایط آب و هوایی و همچنین محیطی مناسب برای رشد درختان پسته وجود نداشته باشد از شدت بیشتری برخوردار می‌باشد.
میزان آلودگی درختان پسته به این بیماری در سال‌های 1373 تا 1374 بین صفرتا 85 درصد تعیین گردید در حالی که در سال‌های 1373 تا 1375 وقوع آلودگی را بین 3 تا 85 درصد و با متوسط 17 درصد تخمین زدند.
تغییرات در بعضی عوامل محیطی مانند کاهش شدید کیفیت آب آبیاری، تشدید اثرات خشک‌سالی، کاهش مقدار آب لازم جهت آب شویی باغ‌ها و عدم تعادل عناصر غذایی در خاک، درختان را در مقابل این بیماری ضعیف نموده و باعث افزایش 60 درصدی شدت این بیماری در کمتر از ده سال شده است.
بیماری سر خشکیدگی شاخه‌های پسته از عامل بیماری قارچ pacilomyces variotii معرفی گریده
نامساعد شدن شرایط آب و هوایی و محیطی باعث افزایش شدت بیماری می‌گردد.
نشانه‌های بیماری سر خشکیدگی درختان پسته
بیماری در آغاز به صورت لکه‌های کوچک سیاه‌رنگ در سطح پوست شاخه‌های آلوده دیده می‌شود.
روی شاخه‌های با قطر 3 تا 4 سانتی‌متر و گاهی قطورتر، نوارهای طولی به رنگ قهوه‌ای تیره می‌شود که با پیشرفت بیماری و گذشت زمان، رنگ آن‌ها سیاه شده و به علت اختلاف رنگ از قسمت‌های سالم شاخه به راحتی قابل تشخیص می‌باشد.
سر خشکیدگی درختان پسته
قسمت‌های آلوده دارای کمی فرورفتگی می‌باشد که درنهایت باعث تولید شانکر نیز می‌گردند. بافت پوست و چوب شاخه‌ها در محل شانکر و در امتداد طول شاخه تا مغز چوب تیره شده
و به تدریج خشک می‌گردد. در سطح پوست شانکرهای خشکیده، ترک‌های ریز عریض دیده می‌شود.
سیاه شده پوست تا مغز چوب در امتداد طول شاخه از بارزترین نشانه‌های بیماری می‌باشد.
وقتی که آلودگی، دورتادور شاخه را فراگرفت قسمت‌های انتهایی شاخه، برگ‌ها جوانه‌ها و خوشه‌ها کاملاً پژمرده و چروکیده می‌شوند. این حالت با گرم‌تر شدن هوا شدت پیدا می‌کند. برگ‌ها به رنگ قهوه‌ای درآمده و غالباً از شاخه‌ها جدا نمی‌شوند.
ترک های عرضی روی شاخه آلوده
شاخه‌ها معمولاً از بالا (سرشاخه) به پایین (قاعده شاخه‌ها) خشک می‌شوند و به همین دلیل بیماری را سر خشکیدگی نام نهاده‌اند. پیش روی بیماری تا پایین‌ترین قسمت شاخه‌های قطور، تنه اصلی و گاهی اوقات تا طوقه ادامه می‌یابد. در مقطع عرضی و طولی شاخه‌های آلوده، بخش‌های آلوده به رنگ قهوه‌ای تیره مشاهده می‌شوند.
در بعضی از موارد نیز لایه پودری سیاه‌رنگ از اندام‌های قارچ عامل بیماری بین پریدرم و پوست تشکیل می‌شود که قابل تشخیص می‌باشد
نوع دیگری از قارچ عامل بیماری در شرایط مرطوب روی پوست شاخه‌ها و تنه، فتیله‌های نارنجی‌رنگ که شامل اسپورهای قارچ می‌باشد، تشکیل می‌دهند.
پژمرده و خشک شدن شاخه، برگ‌ها، جوانه‌ها و خوشه‌ها با گرم‌تر شدن هوا شدت پیدا می‌کند.
چرخه بیماری و اپیدمیولوژی
اپیدمیولوژی سر خشکیدگی در درختان پسته: به نظر می‌رسد قارچ‌های عامل بیماری در شاخه‌های مبتلا برای چندین سال دوام آورده و در آن اسپورزایی می‌کنند و به احتمال زیاد توسط باد و باران منتشر می‌شوند.
این گروه از قارچ‌ها برای ایجاد آلودگی به نفوذ احتیاج دارند و به عنوان پالوژن هایی که از طریق زخم وارد می‌شوند، اهمیت ویژه‌ای را به خود اختصاص داده‌اند.
با وجود اینکه وقوع آلودگی در تمام طول سال امکان‌پذیر می‌باشد؛ اما آلودگی در زمان هرس و برداشت محصول بیشتر ایجاد می‌شود. پیشرفت آلودگی و خسارت ناشی از بیماری از اواخر بهار تا اواسط تابستان به دلیل مساعد بودن دما برای رشد عوامل بیماریزا بیشتر است.
فعالیت عامل بیماری در ماهای گرم سال شدت می‌یابد و حداکثر پیشرفت آن در تیر و مردادماه می‌باشد. این فعالیت به‌تدریج در فصل پاییز کاهش پیدا می‌کند و در طول زمستان قارچ‌های عامل بیماری به حالت غیرفعال در کانون‌های آلوده باقی می‌مانند.
لازم به ذکر است که در مناطق و سال‌های مختلف ممکن است فعالیت عوامل بیماری و پیشرفت آن به دلیل تغییرات محیطی و آب و هوایی متفاوت باشد.
حرارت و آفتاب‌سوختگی می‌تواند سبب مستعد شدن پسته برای حمله قارچ شود. طبق تحقیقات شاخه‌های مایه‌زنی شده که در طول روز بیشتر در جهت تابش خورشید قرار دارند به دلیل وجود دمای بالا نسبت به شاخه‌های موجود در سایه و یا در معرض تابش کمتر خورشید، زودتر پژمرده و خشک می‌شوند.
عوامل تغذیه با توجه به نوع خاک، آب و نحوه مدیریت باغ در کاهش و یا افزایش بیماری سر خشکیدگی تأثیر دارند. بررسی‌ها نشان داده که با افزایش میزان سدیم خاک و درنتیجه میزان سر خشکیدگی افزایش می‌یابد؛ و افزایش میزان سدیم که با کاهش جذب کلسیم همراه است، میزان سر خشکیدگی را افزایش می‌دهد.
کاهش پتاسیم قابل دسترسی خاک (کمتر از 200 میلی‌گرم بر کیلوگرم) باعث افزایش سر خشکیدگی می‌کردد. با افزایش پتاسیم نسبت به تیمار شاهد، طول شانکر بیش از 30 درصد کاهش یافته. افزودن روی به خاک نیز باعث کاهش میزان سر خشکیدگی گردید.
مدیریت بیماری و کنترل سر خشکیدگی درختان پسته
با توجه به اینکه این بیماری بیشتر در درختان ضعیف شده ناشی از عوامل محیطی مشاهده شده است و باغ‌های با تغذیه و آبیاری مناسب و به‌موقع، این بیماری کمتر وجود دارد، بنابراین انجام مدیریت صحیح باغ همراه با عملیات بهزراعی مناسب می‌توان در مدیریت کنترل این بیماری نقش مهمی داشته باشد.
رعایت اصول تغذیه بهینه به ویژه مصرف کودهای حاوی پتاسیم، کلسیم و روی تأثیر معنی‌داری در کاهش بیماری داشته و این عناصر می‌توانند طول سر خشکیدگی را به میزان 63 درصد کاهش دهند.
کنترل بیماری سر خشکیدگی درختان پسته
1- دقت در انجام هرس خشک (زمستانه یا خواب) و سبز گیاه (در فصل رشد) و پوشاندن محل هرس، با چسب باغبانی
2- جلوگیری از ایجاد زخم روی شاخه‌های درخت و ضدعفونی محل زخم با چسب باغبانی
3- هرس شاخه‌های آلوده به میزان 20 سانتی‌متر از زیر قسمت‌های سیاه و ضدعفونی محل‌های هرس
4- انهدام شاخه‌های آلوده و سوزاندن آن‌ها
5- ضدعفونی وسایل هرس
6- به علت تنوع و تعدد میزبانی برای بعضی از عوامل قارچی این بیماری، بایستی سایر میزبان‌ها و کانون‌های آلودگی (میزبان‌های آلوده) در اطراف با منهدم و به‌طور کامل سوزانده شوند
7- محافظت شاخه‌های درختان از اثرات آفتاب‌سوختگی (با توجه به بررسی‌ها 55 درصد از شاخه‌هایی که با زنگ نیمه پلاستیک سفید پوشش داده بودند و همچنین 85 درصد از شاخه‌هایی که بارنگ پلاستیک سفید و قارچ‌کش بنومیل یک در هزار به صورت توأم اسپری گردیدند، بعد از یک سال سالم باقی‌مانده‌اند)
8- استفاده از ارقام متحمل؛ با توجه به تحقیقات رقم فندقی 48 و بادامی ریز زرندی دارای کمترین حساسیت و رقم اوحدی دارای بیشترین حساسیت در شرایط آزمایشگاهی می‌باشند
9- مصرف کودهای پتاسیم، کلسیم و روی با نظر کارشناسان تغذیه و خاکشناسی
10- آبیاری مناسب و به موقع درخت جهت جلوگیری از تنش‌های آبی
11-مبارزه با آفات چوب‌خوار و سرشاخه خوار پسته