مقاله ها
بازار پسته و عوامل موثر در بازار پسته ایران
بهمن
بازار پسته درزمینهٔ عرضه و تقاضا
بازار پسته در سمت عرضه
یکی از محصولات کشاورزی که همواره شائبه وجود انحصاری در بازار آن وجود داشته است، پسته هست. علاوه بر این از شاخص‌های مهم بازار پسته در ایران وجود نوسانات بالای قیمت و عدم ثبات در این بازار است. به‌طوری‌که ضریب تغییرات قیمت پسته برابر با 23 درصد است. علاوه بر این نزدیک به نیمی از این تغییرات قیمت غیرقابل پیش‌بینی می‌باشد. عدم توانایی تولیدکنندگان و تجار در پیش‌بینی قیمت پسته، دارای اثرات ضد رفاهی بالایی است.
بازار پسته در سمت عرضه
درزمینهٔ عرضه در سطح جهانی بازار پسته ایران دارای وضعیت خاص خود می‌باشد. در سمت عرضه، بررسی آمار جهانی پسته در طول 28 سال گذشته نشان می‌دهد که ایران به‌طور متوسط 60 درصد از پسته تولیدمی کند. کشور امریکا، ترکیه، سوریه، یونان و ایتالیا در مراحل بعدی تولید قرار دارند. می‌توان گفت که با توجه به سهم بالا، ایران می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در قیمت جهانی پسته داشته باشد.
در داخل کشور، بر اساس آمار وزارت جهاد کشاورزی، سطح زیر کشت پسته ایران در حدود 420000 هکتار می‌باشد. از مجموع کل سطح زیر کشت پسته کشور، نزدیک به 97 درصد آن در پنج استان کرمان، یزد، سمنان، فارس خراسان قرارگرفته است و تنها 3 درصد باقیمانده در سایر استان‌ها می‌باشد.
بر اساس این آمار کرمان به‌تنهایی 70 در صد از سطح زیر کشت پسته ایران را به خود اختصاص داده است. همچنین از میان 4 شهرستان اصلی تولیدکننده پسته در استان کرمان، شهرستان رفسنجان به‌تنهایی 40 درصد از سطح زیر کشت استان کرمان را به خود اختصاص داده است. به‌عبارت‌دیگر شهرستان رفسنجان در استان کرمان به‌تنهایی 28 درصد از پسته ایران و در حدود 17 درصد از پسته دنیا را تولید می‌کند.
به‌طورکلی می‌توان گفت که حتی کمیت و کیفیت تولید پسته در شهرستان رفسنجان نیز می‌توان در بازار پسته و حتی در سطح جهانی مؤثر باشد.
بازار پسته در سمت تقاضای
بازار پسته در سمت تقاضای
در سمت تقاضای پسته نیز نکات قابل‌تأملی وجود دارد. قبل از انقلاب واردکننده اصلی پسته ایران کشور امریکا بود. به‌طوری‌که این کشور به‌تنهایی 42 درصد از پسته ایران را خریداری می‌کرد.
بعد از انقلاب 5 کشور آلمان، امارات متحد عربی، ژاپن، چین، ایتالیا و انگلستان درمجموع نزدیک به 75 درصد پسته ایران را خریداری نموده‌اند. با توجه به این‌که کشور امارات متحد عربی پس از واردات پسته از ایران آن را صادرات مجدد و به کشورهای اروپایی نموده است، هرچند که در سال‌های اخیر نقش اتحادیه اروپا کمتر شده و کشورهای شرق آسیا، شوروی سابق و چین نیز به مشتریان پسته ایران پیوسته‌اند ولی هنوز هم کشورهای اروپایی به‌عنوان مشتریان ثروتمند پسته نقش اساسی ایفا می‌کنند. به‌عبارت‌دیگر، استانداردهای بهداشتی، قوانین تجاری، سلایق مصرف‌کنندگان و روابط سیاسی شکل‌گرفته از طرف اتحادیه اروپا می‌تواند نقش مؤثری بر بازار پسته ایران داشته باشد.
نکته دیگری که می‌توان مسائل عرضه و تقاضای ارائه‌شده در پاراگراف‌های قبلی اضافه نمود، غیر شفاف و نامشخص بوده جایگاه پدیده آفلاتوکسین در بازار پسته می‌باشد. از طرفی ایده سیاسی و غیرواقعی بودن مسئله آلودگی پسته ایران مطرح می‌شود.
افرادی که این بحث را مطرح می‌کنند معتقد هستند که در بازار داخلی پسته و همچنین بخشی از بازار خارجی پسته ایران این عامل مدنظر بوده و تا حدودی هم دستاویزی برای مسائل سیاسی و یا سایر عوامل می‌باشد. در مقابل واقعیت‌های بهداشتی اتحادیه اروپا به‌عنوان مشتری اصلی پسته ایران قرار دارد که باعث افزایش تعداد محموله‌های برگشتی پسته‌های صادراتی ایران از این اتحادیه شده است
در این زمینه می‌توان به سایت اینترنتی این اتحادیه به آدرسhttp://europa.eu.int/comm/food/food
اشاره کرد همان‌طور که از اسم این سایت مشخص است، یک هشداردهنده سریع به مصرف‌کنندگان و خانوارهای اروپا در خرید محصولات غذایی است. در این سایت حداکثر با تأخیر 15 روزه وضعیت بهداشتی محصولات غذای در دو سطح مبادی ورودی کالا به کشور و فروشگاه‌های مواد غذایی ارائه می‌گردد و نحوه گزارش‌ها ارائه‌شده به‌صورت هفتگی بوده و در آن نام کالای غیربهداشتی، سطح مردودی، نام کشور صادرکننده و علت اعلام‌شده به‌صورت گسترده از سبد کالای مصرفی مصرف‌کننده خارج‌شده و به‌شدت تقاضا برای آن کاهش می‌یابد. کاهش تقاضا نیز بر روی قیمت اثر گذاشته و باعث کاهش آن‌ها می‌گردد.
اگر به این سایت مراجعه کنید می‌بینید که در سال‌های 2003،2004 و 2005 کمتر هفته‌ای وجود دارد که به علت زهرابه آفلاتوکسین از اتحادیه اروپا برکشت داده نشده باشد. به‌طوری‌که در سال 2005 در تمام هفته‌های سال، برگشتی پسته آلوده به آفلاتوکسین متعلق به ایران گزارش‌شده است.